معیارهای تشخیص احکام با ماهیت آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس

نویسنده

دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

«آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس» از حیث بایسته‌های حاکم بر محتوای احکام مندرج در آن حائز اهمیت است. قانون آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس حاوی احکام متعددی است که در خصوص وجه مشترک و تعیین عناصر ماهوی- ذاتی آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد. این سؤال مطرح است که «چه احکامی ماهیت آیین‌نامه‌ای دارند؟ عناصر ذاتی- ماهوی احکام آیین‌نامه‌ای چیست؟» برای پاسخ به این پرسش، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و بررسی موردی نظرهای شورای نگهبان و مفاد قانون مزبور، از روش تحلیلی- انتقادی استفاده می‌کنیم. براساس نتایج این پژوهش، احکامی آیین‌نامه‌ای هستند که یا ارتباط مستقیم و موثقی با نحوه و آیین اعمال صلاحیت مجلس مانند نحوه‌ی تصویب طرح‌ها و لوایح قانونی (موضوع اصل 65)، ترتیب انتخاب رئیس و هیأت رئیسه‌ی مجلس، صلاحیت کمیسیون‌های داخلی مجلس، امور مربوط به مذاکرات (موضوع اصل 66)؛ یا ارتباط مستقیم و موثقی با سازماندهی داخلی مجلس مانند تعداد، انواع و ترکیب کمیسیون‌های داخلی مذکور در اصل 66 داشته باشند؛ نه اینکه راجع به نحوه‌ی اعمال صلاحیت سایر مراجع مصرح در قانون اساسی مانند شورای نگهبان باشند. این معیار بایسته‌محور است که در قانون آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس به‌صورت کامل لحاظ نشده است.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی
اداره‌ی کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات (تهیه و تنظیم) (1386)، مجموعه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، چ ششم.
الهام، غلامحسین (1391)، «اعتماد به قاضی (تحلیل ماده‌ی 728 قانون مجازات اسلامی بر مبنای نظریات فقهی شورای نگهبان)»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 57، صص 25-42.
امینی‌زاده، محمد (تدوین) (1392)، «نظرات استدلالی شورای نگهبان: طرح نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان»، ناظر علمی: کاظم کوهی، گزارش پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل: 13920097، تاریخ انتشار: 19/11/1392.
پروین، خیرالله (1392)، الزامات و آموزه‌های حقوق اساسی، تهران: میزان، چ اول.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378)، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه‌ی گنج دانش، چ دهم.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه‌ی گنج دانش،چاپ سوم، ج 1.
رضایی‌زاده، محمدجواد (1385)، حقوق اداری 1، تهران: میزان، چ اول.
ریدی، دیوید ای (1392)، فلسفه‌ی حقوق، ترجمه‌ی حسن خسروی، تهران: مجد، چ اول.
زارعی، محمدحسین (1384)، مطالعه‌ی تطبیقی مجالس قانونگذاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، چ اول.
فاتحی‌زاده، حسین (1392)، «نظرات استدلالی شورای نگهبان: قانون اصلاح موادی از قانون آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس شورای اسلامی»، ناظر علمی: سلمان عمرانی، گزارش پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره‌ی مسلسل: 13920015، 28/5/1392.
فتحی، محمد (تدوین) (1394)، «اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان: اصل شصت‌وپنجم»، ناظر علمی: کاظم کوهی، گزارش پژوهشکده‌ی شورای نگهبان، به شماره مسلسل: 13940050، 30/3/1394.
قاسمی، محمد و محمد برزگر خسروی (1394)، «معیارهایی برای تشخیص و درج احکام در بودجه‌های سنواتی»، مجلس و راهبرد، دوره‌ی 22، ش 84، صص 5-30.
قاضی، ابوالفضل (1380)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: دادگستر.
قاضی، ابوالفضل (1383)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: میزان، چ دوازدهم.
کاشانی، سید محمود (1384)، «پیشنهادهایی برای اصلاح آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس شورای اسلامی»، حقوق اساسی، ش 5، صص 129- 142.
نجفی‌خواه، محسن و محمد برزگر خسروی (1393)، «حدود صلاحیت مجلس شورای اسلامی در اصلاح لایحه‌ی بودجه»، فصلنامه‌ی برنامه‌ریزی و راهبرد، دوره‌ی 19، ش 2، صص 25-46.
وکس، ریموند (1389)، فلسفه‌ی حقوق: مختصر و مفید، ترجمه‌ی باقر انصاری و مسلم آقایی‌طوق، تهران: جاودانه جنگل، چ اول.
ساعدوکیل، امیر و پوریا عسکری (1388)، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، تهران: مجد.
وکیلیان، حسن (تألیف و ترجمه) (1390)، «گفتارهایی در قانون و قانونگذاری»، مجموعه مقالات، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، چ اول.
وکیلیان، حسن (1390)، «نظارت بر رفتار نمایندگان»، گزارش دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره‌ی مسلسل: 12221، 16/11/1390.
هارت، هربرت (1390)، مفهوم قانون، ترجمه‌ی محمد راسخ. تهران: نی، چ دوم.
هاشمی، سید محمد (1372)، «آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس؛ ضرورت بازنگری و تغییر بنیادی»، مجلس و راهبرد، ش 4، صص 274- 287.
ب) لاتین
Ardant, Philippe (2004), Institutions politiques & Droit constitutionnel, L.G.D.J, 16th edition.
Carroll, Alex (2007), Constitutional and administrative law, pearson, longman, 4th edition.