تأملی در باب شرط رجل مذهبی سیاسی در خصوص رئیس‌جمهور

نویسندگان

1 استادیار دانشکده‌ی معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق(ع)

2 کارشناس ارشد حقوق عمومی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

بی‌تردید جایگاه ریاست جمهوری از خطیرترین و مؤثرترین مناصب در جمهوری اسلامی است و لازمه‌ی تصدی این سمت، دارا بودن توانمندی‌ها و خصایص متعددی است. ازاین‌رو قانونگذار اساسی به‌منظور انعکاس اهمیت این جایگاه و مسئولیت‌های آن، در اصل 115 از ضرورت رجل مذهبی و سیاسی بودن رئیس‌جمهور سخن گفته است. نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی معتقد بودند رئیس‌جمهور یا رأساً به اعمال ولایت می‌پردازد یا به نیابت و وکالت از ولی فقیه اختیارات اجرایی را اعمال می‌کند. بنابراین چنین فردی باید براساس اصل شایسته‌گزینی همان شرایط یا نزدیک‌ترین شرایط تصدی منصب توسط ولی و کارگزاران بالادستی در حکومت اسلامی را دارا باشد. منصوصات فقهی سه شرط اسلام‌شناسی (فقاهت و توانایی استخراج احکام)، آشنایی و قدرت تحلیل در مسائل سیاسی روز جوامع داخلی و بین‌المللی و عدم انحراف عمدی از اجرای دستورهای دینی (عدالت) را برای حاکم و کارگزار حکومتی ضروری می‌داند. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی با تبیین عبارت «رجل مذهبی سیاسی» از منظر حقوقی و روایی بیانگر این است که به هر اندازه منصبی در جامعه‌ی اسلامی رفیع‌تر باشد، برخورداری از این شروط هم ضروری‌تر خواهد بود که در خصوص مقام ریاست جمهوری جمیع این شرایط در قالب مفهوم مذکور تبلور یافته است.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی و عربی

قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
اداره‌‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی(1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره‌‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی. 
ارشدی، علی­یار (1382)، حقوق اساسی و شرح و نقد قانون اساسی، تهران: سرمدی.
جمشیدی، محمدحسین (1378)، ویژگی‌های حکومت مطلوب از منظر امام خمینی(ره)، حکومت اسلامی، ش 14، ص 171-205.
الجبلی­العاملی، زین­الدین (شهیدثانی)(1389ق)، الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، الجزء الاول، قم: منشورات مکتبه الداوری، الطبعه الثانیه.
جوادی آملی، عبدالله (1389)، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: اسراء، چ چهاردهم.
حرانی، حسن‌بن علی بن شعبه (1404ق)، تحف‌العقول، قم: جامعه‌ی ‌مدرسین.
خمینی، روح‌الله (1379)، صحیفه‌ی امام، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ج 11.
خمینی، روح‌الله (1382ق)، تهذیب‌الاصول، قم: اسماعیلیان.
خمینی، روح‌الله (1389) حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه‌ی امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، روح­الله (1374)، شئون و اختیارات ولی فقیه (ترجمه‌ی مبحث ولایت فقیه از کتاب البیع)، ترجمه‌ی جعفر کیوانی و مرتضی شفیعی شکیب، تهران: کنگره.
سبحانی، جعفر (1370)، مبانی حکومت اسلامی، قم: مؤسسه‌ی علمی و فرهنگی سیدالشهداء.
شیخ‌الاسلامی، سید محسن (1378)، «حکومت اسلامی و رهبری آن از نظر امام خمینی(ره)»، حکومت اسلامی، ش 12، ص 24-44.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا)، معنویت تشیع، قم: تشیع.
علی‌احمدی، حسین (1376)، مقایسه‌ی میان ادله، شرائط، وظایف و حقوق رهبری و مرجعیت، تهران: برهمند.
عجاج کرمی، احمد (1427ق)، الادارة فی عصر الرسول، قاهره: دارالاسلام.
عمید زنجانی، عباسعلی (1385)، حقوق اساسی ایران،‌ تهران: مؤسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق (1429ق)، کافی، قم: دارالحدیث.
لطفی، ‌اسدالله (1391)،­­ حقوق اساسی و ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران، تهران: جاودانه.
ممدوحی کرمانشاهی، حسن (1385)، حکمت حکومت فقیه، قم: مؤسسه‌ی بوستان کتاب.
موسوی خلخالی، سید مهدی (1380)، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مهرپور، حسین (1387)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر.
نصیری، علی (1391)، عدالت در اسلام (معناشناسی و جایگاه عدالت در آموزه‌های دینی) تهران: پژوهشکده‌ی‌ مطالعات فرهنگی و دینی.
نیشابوری، ابوالحسن بن حجاج (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر.
نیشابوری، محمدبن احمد بن فتال (1375)، روضة‌الواعظین و بصیرة‌المتعظین، قم: رضی.
هاشمی، سید محمد (1386) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، ج دوم.
یزدی، سید محمدکاظم (1409ق)، عروة‌الوثقی، بیروت: مؤسسه‌ی الاعلمی للمطبوعات.