نقش مقدماتی آرا و تصمیمات قضایی و نظارت شورای نگهبان بر انتخابات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده پیشگیری از جرم و اصلاح و تربیت، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

چکیده

شورای نگهبان بر پایه اصول 91 و 96 و 99 قانون اساسی نظارت بر امر قانون‏گذاری و فرآیند انتخابات را بر عهده دارد. عدم مغایرت مقررات با اصول قانون اساسی و موازین شرع و همچنین تأیید صحت انتخابات و تعیین صلاحیت داوطلبان ماهیت این نظارت را تشکیل می‏دهد. امکان نظارت قضایی یا فرض اختلاف صلاحیت میان شورای نگهبان و محاکم دادگستری در موضوع نظارت بر انتخابات سؤال این پژوهش است. این تحقیق با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی و با داده‏‌های کتابخانه‏‌ای و اسناد از جمله نظرات شورای نگهبان و دادنامه‏‌های موجود نشان می‌دهد صلاحیت نظارت شورای نگهبان بر امر انتخابات قانونی، ذاتی، و انحصاری است و هیچ نهاد دیگری از جمله محاکم قضایی صلاحیتی نسبت به این وظیفه ندارند و از این جهت امکان اختلاف صلاحیت ذیل نظارت قضایی فاقد موضوعیت و مستلزم عدم صلاحیت محاکم قضایی است. با این حال، رسیدگی به ماهیت ادله‌ای که مبنای تشخیص صلاحیت داوطلبان یا نتیجه انتخابات قرار گرفته‌ـ که موضوع آن در صلاحیت ذاتی محاکم دادگستری باشد‌ـ یا نقض رعایت‌ فرآیندها و الزاماتِ شکلی قانون همچنان در صلاحیت محاکم دادگستری خواهد بود. در این مقاله ضمن تشریح صلاحیت ذاتی و انحصاری شورای نگهبان به فروض مختلف اختلاف صلاحیت میان شورای نگهبان و محاکم قضایی اشاره می‏شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


کتب
آخوندی، م. (1380). آیین دادرسی کیفری (سازمان و صلاحیت مراجع کیفری). چ 6. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ج 2.
آشوری، م. (1389). آیین دادرسی کیفری. ویراست ۴. چ 12. تهران: سمت. ج 2.
عمید زنجانی، ع. (1385). حقوق اساسی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مصدق، م. (1394). آیین دادرسی کیفری، چ 4. تهران: جنگل.
هاشمی، س. م. (1375). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. قم: مجتمع آموزش عالی قم. ج 2.
هداوند، م. (1396). حقوق اداری تطبیقی. چ 6. تهران: سمت. ج 2.
مقالات
رضایی‌زاده، م.ج. و داوری، م. (1395). مبانی و اصول تشخیص صلاحیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی. دانش حقوق عمومی، 5(14)، 117 ـ 142.
رفیعی، م.ص. و احمدی، س. م.ص. (1400). نظارت‌پذیری قضایی شورای نگهبان توسط دیوان عدالت اداری. حقوق پزشکی، 56، 567 ـ 583.
کریمی، ع. و شکوهی‌زاده، ر. (1388). صلاحیت انحصاری. نامه مفید، 73، 47 ـ 62.
نیکونهاد، ح. و عساکره، ز. (1398). گستره و اقتضائات نظارت استصوابی بر انتخابات در نظرات شورای نگهبان؛ با تأکید بر انتخابات مجلس شورای اسلامی. دانش حقوق عمومی، 8(26)، 1 ـ 24.
یاوری، ا. (1396). بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات توسط شورای نگهبان: تأملی دیگر. تحقیقات حقوقی، 80، 213 ـ 238.
اسناد و مدارک
قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی (1402).
سیاست‌های کلی انتخابات (1395).
قانون لزوم رسیدگی دقیق به شکایات داوطلبین ردصلاحیت‌شده در انتخابات مختلف (1378).
قانون تشکیلات و آیین‌ دادرسی دیوان عدالت اداری (1392).
قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات مجلس (1365).
قانون تغییر حوزه انتخابیه داوطلبان نمایندگی مجلس مصوب (1382).