کنترل جرایم و تخلفات شهری در سنجه عدالت رویه‌ای؛ از انتظام شهری تا احترام شهروندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی و جرم‌شناسی، دانشگاه مونکتون، مونکتون، کانادا

چکیده

وقوع جرایم و تخلفات شهری واقعیتی است که از زمان پیدایش شهر کنترل آن دستور کار همیشگی مقامات عمومی بوده است. در ایران، کنترل این رفتارها مبتنی بر بستر قضایی طراحی شده و بهرة ناچیزی از حمایت داوطلبانه شهروندان برده است. به ‌نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل این امر عدم توجه به منصفانه بودن فرایند تصمیم‌گیری و نحوه سلوک مقامات و عجین نشدن با ارزش‌های مورد قبول شهروندان است. نگرانی مقامات عمومی از اختلال در نظم مورد نظر ایشان با اعمال رویکردهای نوین اقبال به اجرای آن‌ها را کم کرده و فقدان نظریه‌مندی کنترل و ضعف تلاش‌های علمی آن را تشدید نیز کرده است. این مقاله به روش توصیفی‌ ـ تحلیلی تدوین یافته و به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که میزان برخورداری فرآیند کنترل جرایم و تخلفات شهری ایران از مؤلفه‌های عدالت رویه‌ای (احترام و انصاف) به چه میزان است و تأثیر اجرای این راهبرد چه می‌تواند باشد. ارزیابی‌های اولیه حاکی از آن است که میزان بهره‌مندی کنترل جرایم و تخلفات شهری ایران از معیارهای عدالت رویه‌ای ناچیز است و تداوم آن بر عمق شکاف میان شهروندان و مقامات عمومی می‌افزاید و به کاهش تبعیت از مقررات خواهد انجامید. اجرای عدالت رویه‌ای به چابک‌سازی کنترل و کیفی‌سازی آن کمک شایانی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


جوادی، ی. (1390). دیدگاه جامعه‌شناختی به نظم عمومی در کلان شهرها (مطالعه تطبیقی شهرهای تهران، لندن، بمبئی). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 3(3)، 103 ـ 123.
حسینی، م. و برهانی، م. (1389). چرایی تبعیت از قانون. پژوهش‌های فلسفی‌ ـ کلامی، 11(3 ـ 4)، 239 ـ 260. doi: 10.22091/pfk.2010.166
رستمی، و. و حسینی‌پور اردکانی، م. (1399). بایسته‌های مقررات‌گذاری محلی. دانش حقوق عمومی، 9(30)، 75 ـ 94.doi: 10.22034/qjplk.2020.209
سروی، ج.، فرجیها، م. و شیخ‌الاسلامی، ع. (1403). رویکرد تنظیم‌گری پاسخگو به کنترل جرایم و تخلفات شهری؛ پیشنهاد الگوی اجرایی. پژوهشنامه حقوق کیفری، 15(2)، 95 ـ 109. doi:10.22124/jol.2024.26488.2447.
علی‌نژاد، ا.، رفیعی، ا. و علم‌الهدی، ح. (1403). رهیافتی بر تحلیل حقوقی شفافیت فرآیندهای قضایی‌ ـ اداری در قوة قضاییه، با تأکید بر بازدارندگی فساد. دانش حقوق عمومی، 13(1)، 73 ـ 100. doi: 10.22034/qjplk.2024.1865.1691
فیروزجائیان، ع. (1390). قانون‌گریزی (تحلیلی از منظر نظریه عدالت رویه‌ای). رفاه اجتماعی، 11(42)، 381 ـ 410. SID. https://sid.ir/paper/56769/fa
نیک‌پور، ع. و همکاران (1394). بررسی و تحلیل رابطه سرمایة اجتماعی و تخلفات ساختمانی (مطالعه موردی: شهر بابلسر). شهر پایدار، د 2، ش 3، 113 ـ 126.
هزارجریبی، ج. (1390). بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: شهر تهران). جامعهشناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، 22(3 (پیاپی 43))، 41 ـ 62. SID. https://sid.ir/paper/154969/fa
یافته‌های پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان موج سوم (1395). گزارش کشوری. ناشر پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات دفتر طرح‌های ملی با همکاری مرکز ملی رصد اجتماعی.