نظارت شورای نگهبان بر قوانین مصوبِ پیش از انقلاب و شورای انقلاب

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مهم‌ترین رسالت و صلاحیت شورای نگهبان در قانون اساسی، پاسداری از دو هنجارِ برتر نظام جمهوری اسلامی ‌ایران، یعنی شرع و قانون اساسی است. پیش از تشکیل مجلس شورای اسلامی، نهادهایِ صالحِ قانونگذاری (مجلس شورای ملی و سنا و شورای انقلاب)، قوانینی را وضع کرده‌اند که هم‌اکنون برخی از آنها در نظام جمهوری اسلامی ایران مجری هستند و از حیث عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی بررسی نشده‌اند. عدم نظارت شورای نگهبان از حیث عدم مغایرت قوانین مزبور با شرع و قانون اساسی، از جمله مسائل مطرح در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران است. امکان و چگونگی نظارت یا عدم نظارت شورای نگهبان بر قوانین مصوب شورای انقلاب و قوانین پیش از انقلاب از حیث عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی، بحث اصلی نوشتار حاضر است که در نهایت با تبیین و بیان فرضیات، نظریه‌ها و استدلال‌های مطرح یا قابل طرح، به این نتیجه می‌رسیم که نظارت شورای نگهبان بر آن قوانین از حیث عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی قابل اثبات است که البته در هر مورد، استدلال‌های جداگانه‌ای وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


الف) کتاب‌ها

ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، تهران: انتشارات ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ اول، چهار جلد.
امور تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات (تدوین‌کننده)، (1391)، مجموعۀ اساسی، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، چ دوم.
برزگر خسروی، محمد (1391)، «حاکمیت شرع بر تقنین مجلس شورای اسلامی در مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی»، دین و قانون، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، چ اول.
خمینی، روح‌الله (1378)، صحیفۀ امام، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چ اول، ج شانزدهم..
شفیعی سروستانی، ابراهیم (1385)، قانونگذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چ اول.
صفایی، حسین؛ قاسم­زاده، مرتضی (1389)، حقوق مدنی: اشخاص و محجورین، تهران: انتشارات سمت، چ شانزدهم.
طباطبائی مؤتمنی، منوچهر (1387)، حقوق اداری، تهران: انتشارت سمت، چ پانزدهم.
عمید زنجانی، عباسعلی (1385)، حقوق اساسی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ اول.
عمید زنجانی، عباسعلی (1421ق)، فقه سیاسی (فقه استدلالی)، تهران: انتشارات امیرکبیر، ج1.
قاضی، ابوالفضل (1375)، گفتارهایی در حقوق عمومی، تهران: نشر دادگستر، چ اول.
مدنی، سید جلال‌الدین (1376)، حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش)، چ دوم، ج چهارم.
مدنی، سید جلال‌الدین (1389)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات پایدار، چ پانزدهم.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (تدوین‌کننده)، (1381)، مجموعه نظریات شورای نگهبان تفسیری و مشورتی در خصوص اصول قانون اساسی به انضمام استنفساریه‌ها و تذکرات، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
موسی‌زاده، ابراهیم و همکاران (1390)، دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونتِ تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری و مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
موسی‌زاده، ابراهیم (1391)، حقوق اداری، تهران: انتشارات دادگستر، چ اول.
مهرپور، حسین (1371)، مجموعه نظریات شورای نگهبان، تهران: انتشارات کیهان، ج اول.
مهرپور، حسین (1387)[الف]،‌ دیدگاه‌های جدید در مسائل حقوقی، تهران: انتشارت اطلاعات، چ سوم.
مهرپور، حسین (1387)[ب]، مجموعه نظرات شورای نگهبان، تهران: نشر دادگستر، چ اول، ج دوم.
هاشمی، سید محمد (1380)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دادگستر، چ پنجم، ج دوم.
هدایت‌نیا، فرج‌الله (1387)، شورای نگهبان: پرسش‌ها و پاسخ‌ها، تهران: کانون اندیشۀ جوان.
هدایت‌نیا گنجی، فرج‌الله؛ کاویانی محمدهادی (1380)، بررسی فقهی-حقوقی شورای نگهبان، تهران: پژوهشکدۀ فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، چ اول.
یزدی، محمد (1375)، قانون اساسی برای همه، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ اول.

ب) مقالات

احمدی، عیدمحمد (1386)، «مبانی قانونگذاری در افغانستان»، ماهنامۀ معرفت، ش 118.
بندرچی، محمدرضا (1382)، «ارزش سند رسمی ضرورت احیای مادۀ 1309 قانون مدنی»، نشریۀ حقوق دادرسی، سال هفتم، ش41.
خامنه‌ای، سید محمد (1369)، «اصل چهارم قانون اساسی»، مجلۀ کانون وکلاء، ش 153-152، صص41-11.
درویش‌متولی، میثم (1392)[الف]،‌ صلاحیت‌ها و جایگاه شورای نگهبان در پرتو مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، گزارش پژوهشی مرکز تحقیقات شورای نگهبان، شمارۀ مسلسل 13920011.
درویش‌متولی، میثم (1392)[ب]، «مأخذ شریعت ناظر در نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ حکومت اسلامی، ش 67، شماره 18.
درویشوند، ابوالفضل؛ راجی، سیدمحمد هادی (1390)، «تحلیلی بر نظارت بر قوانین و مقررات در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ حکومت اسلامی، سال شانزدهم، ش سوم.
کاتوزیان، ناصر (1383)، «اصول منطقی حاکم بر تفسیر قانون اساسی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 66.
مرتضوی، سید ضیاء (1386)، «مبانی کلی فقهی حجاب و مسئولیت دولت اسلامی»، فصلنامۀ فقه، ش 52.
موسوی بجنوردی، سید محمد، دانش‌پور، افتخار (1390)، «بررسی فقهی و حقوقی جایگاه شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی و نحوۀ نظارت آن بر قوانین و مقررات»، پژوهشنامۀ متین، ش 53.
موسی­زاده، ابراهیم (1389)، «تحلیل فرجام‌شناختی از اصل چهارم قانون اساسی»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 40، ش 2.
موسی­زاده، ابراهیم (1388)، «ضمانت اجرای مغفول در قانون ‌اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ آموزه‌های حقوقی- دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 12.
مهرپور، حسین (1368)، «اصل چهارم قانون اساسی و قلمرو شمول آن»، مجلۀ کانون وکلاء، ش147-146.
هدایت‌نیا گنجی، فرج‌الله (1381)، «نظارت شورای نگهبان بر قوانین و مقررات»، رواق اندیشه، ش 11.

ج) پایگاه‌های اینترنتی

http: //www.rc.majlis.ir
http: //www.tasnimnews.com
http: //cl-m.ir
http: //haghgostar.ir