اصل شفافیت در فرایند قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال آلمان، بررسی موردی مشارکت عمومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی و استاد گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی مقطع دکتری حقوق عمومی، پردیس البرز، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

قانون‌گذاری یکی از شئون حکمرانی است و شفافیت یکی از عناصر حکمرانی خوب. شفافیت در قانون‌گذاری با مؤلفه‌هایی شناخته می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها نقش مشارکت مردم در قانون‌گذاری است. به هر میزان مشارکت عمومی در امری بیشتر باشد شفافیت در آن بیشتر نمایان است. این مقاله درصدد بود، با استفاده از روش بررسی مقایسه‌ای، به توضیح و توصیف شفافیت در فرایند قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال آلمان در پنج مرحلة «ابتکار پیشنهاد قانون»، «بررسی کمیسیون‌ها»، «بررسی صحن علنی»، «تصمیم نهایی»، و «امضا و انتشار قانون» بپردازد. از مسیر این بررسی مقایسه‌ای این نتیجه به دست آمد که خلأهای شفافیت در فرایند تقنین جمهوری اسلامی ایران در زمینة استماعات عمومی، اعمال نظر گروه‌های ذی‌نفع، وتوی عمومی  به عنوان مصادیقی از مشارکت مستقیم مردم در قانون‌گذاری است. در نهایت پیشنهاد شد موارد یادشده در فرآیند تقنین جمهوری اسلامی ایران، به منظور بهبود شفافیت، تدارک دیده شود.

کلیدواژه‌ها


انصاری، ب. (۱۳۸۶). «مفهوم، مبانی و لوازم آزادی اطلاعات». مفید، ۱۳ (۶۱)، ۵۱-۷۶.
انگ، س. (۱۳۹۰). تورم قانون‌گذاری و کیفیت قانون. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
بوذرجمهری، ح (۱۳۹۷). «شفاف کردن شفافیت». هگمتانه، ۳(۱۸)، ۱۷-۵۳.
بوذرجمهری، ح. و ثنایی، م. (۱۳۹۴). «بررسی اقدامات راهبردی به منظور ارتقای نظام سلامت. مبتنی بر شفافیت». نخستین کنفرانس مدیریت دولتی ایران.
بوذرجمهری، ح. و هرندی، ی. (۱۳۹۵). «شفافیت و تغییر پارادایم در مبارزه با فساد». اولین کنگرة ملی عملیاتی کردن اقتصاد اسلامی در اقتصاد ایران.
پدرام، س. و رحمانی‌زادة دهکردی، ح. (۱۳۸۱). «شفاف‌سازی و پاسخگویی در نهادهای رسمی». مجلس و راهبرد، ۱(۳۶)، ۲۵-۵۷.
پروین، خ. و سیفی،م. (۱۴۰۰). حقوق اساسی تطبیقی. تهران: دانشگاه تهران.
دهخدا، ع. (۱۳۷۷). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
زارعی، م. (1384). مطالعة تطبیقی مجالس قانون‌گذاری. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
ضمیری، ع. و نصیری، ح. (۱۳۸۹). «حکمرانی خوب و نقش شفافیت در تحقق آن». تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام‌، ۵(۵۲)، ۱۷۳-۲۲۴.
طاهری، م. و ارسطا، م. و ملک‌افضلی، م. (۱۳۹۸). «مبانی و آثار اصل شفافیت از منظر اندیشة سیاسی اسلام». سیاست متعالیه، ۷(۲۴)، ۸۱-۱۰۰.
قاضی، ا. (۱۳۷۵). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: دانشگاه تهران.
کمالی، ی. (۱۳۹۲). «تأثیر شفافیت اقتصادی در پیشگیری و مبارزه با فساد اقتصادی». مرکز مطالعات و پژوهش‌های سلامت اداری، ۲۴(۴۹)، ۱۱۴-۱۵۴.
کاتوزیان، ن. (۱۳۸۹). مقدمة علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران:‌ شرکت سهامی انتشار.
کوثری، م. (1390). روش مقایسه‌ای در رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: سمت.
هاشمی، م. (۱۳۸۹). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: میزان.
 
قوانین
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون بنیادین جمهوری فدرال آلمان.
آیین‌نامة داخلی مجلس شورای اسلامی ایران.