صلاحیت دادستانی کل کشور در احیای حقوق عامه؛ مطالعه موردی تحریم‌های یکجانبه آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری حقوق بین‌الملل عمومی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تحریم‌های یکجانبه آمریکا، ترجمان سیاستی خصمانه در روابط بین‌الدول و بی‌اعتنایی به حقوق بنیادین بشری از جمله حق بر حیات، سلامت و توسعه است که در حقوق بین‌الملل و حقوق اساسی کشورها شناسایی شده و سازوکارهایی برای تضمین و حمایت از آن‌ها پیش‌بینی شده ‌است. در نظام ایران نیز این موارد در چارچوب حقوق عامه شناسایی شده که قوه قضاییه و دادستانی کل رسالتی ذاتی در احیای این حقوق ایفا می‌کنند. دادستان کل کشور این کارویژه را حسب مورد مستقیماً اجرا کرده یا از طریق مراجع ذی‌صلاح پیگیری و نظارت می‌کند.
این مقاله با جست‌وجو در حقوق ایران و با رویکردی توصیفی-تحلیلی به این نتیجه رهنمون شده که تحریم‌های یکجانبه آمریکا ناقض حقوق بین‌الملل و حقوق اساسیِ شناخته‌شده در قانون اساسی ج.ا.ایران است. در نتیجه، دادستانی کل کشور به موجب وظایف خود باید در جهت احیای حقوق عامه و مقابله با ناقضان آن از طریق سازوکارهای مقرر و با هماهنگی و همکاری مراجع ذی‌ربط اقدام کند. این اقدامات می‌تواند در مراجع ملی و بین‌المللی و به طرفیت دولت آمریکا و افراد دخیل در این جرائم به‌عمل آید. در این زمینه اشخاص زیان‌دیده می‌توانند علیه آمریکا در دادگستری تهران طرح دعوا کنند. همچنین دیوان داوری ایران‌ـ‌آمریکا و دیوان بین‌المللی دادگستری، مراجع بین‌المللی صالح برای رسیدگی به مسئولیت دولت آمریکا هستند.

کلیدواژه‌ها


 الف) فارسی و عربی
ابراهیم گل، ع. (1397). مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها متن و حاشیه مواد کمیسیون حقوق بین‌الملل. تهران: شهر دانش.
تنگستانی، م. ق؛ مرادی برلیان، م و مهرآرام، پ. (1397). گفتارهایی در باب نهاد دادستانی و احیای حقوق عامه. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه.
 خالقی، ع. (1397). آیین دادرسی کیفری. تهران: شهر دانش.
 ضیائی بیگدلی، م. (1396). حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: گنج دانش.
 غمامی، س. م. م. (1390). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
 مشروح مذاکرات (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
 ممتاز، ج. (1376). ایران و حقوق بین‌الملل. تهران: دادگستر.
خلف رضائی، ح. (1394). «ظرفیت‌های حقوق بین‌الملل برای دفاع اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در مقابل تحریم‌های ایالات متحده آمریکا». آفاق امنیت، 29.
دشتی، علی؛ بهرامیان، مهدی؛ پروین، خیرالله؛ علوی، پرویز (1397). «واکاوی تضمینات حقوق عامه با نگاهی به حقوق شهروندی و جایگاه مقام تعقیب». مجله اخلاق زیستی، 8 (1).
طحان نظیف، ه و طهماسبی، م. ح. (1397). «نقش دادستان در صیانت از حقوق و آزادی‌های عمومی در حقوق کیفری ایران». مجله حقوقی قضاوت، 93.
غمامی، س. م. م. (1397). «الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختارهای قضایی». مجله حقوق اسلامی، 58.
مشهدی، ع و رشیدی، م. (1399). «مهم‌ترین راهکارهای حقوقی جمهوری اسلامی ایران در واکنش به ترور سردار سلیمانی». فصلنامه پژوهشی تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 7 (2).
معظمی، ز و کاظم‌زاده، ع. (1399). «احیای کارخانجات ورشکسته از منظر حقوق عامه در گستره حقوق عمومی». پژوهش و مطالعات اسلامی. 15.
ب) قوانین و مقاوله‌نامه‌ها و اسناد بین‌المللی
 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
 قانون آیین دادرسی کیفری 1392.
قانون صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولت‌های خارجی ۱۳۹۰.
 دستورالعمل نظارت و پیگیری حقوق عامه مصوب 1397 رئیس قوه قضاییه.
 دستورالعمل نحوه نظارت و پیگیری حقوق عامه مصوب 1395 دادستان کل کشور