الزامات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر قانون اساسی و موازین بین‌الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

10.22034/qjplk.2022.258

چکیده

قانون اساسی را باید منبع اصلی تعیین اصول حاکم بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد. به‌منظور شناسایی و تبیین ابعاد، ویژگی‌ها و الزامات حاکم بر این اصول و همچنین تعیین میزان انطباق آن‌ها با موازین بین‌المللی، در این پژوهش تلاش شده تا در قالب پژوهشی توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ داده شود که الزامات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر قانون اساسی و موازین بین‌المللی چگونه ارزیابی می‌شوند؟ در مقام پاسخ به پرسش مذکور، این پژوهشضمن شناسایی اصول حاکم بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و تبیین ویژگی‌ها و الزامات حاکم بر هریک از آن‌ها، این مطلب را به اثبات رساند که هرچند اصولی همچون «عدم مداخله در امور داخلی کشورها»، «مسئولیت حمایت از مستضعفان و مسلمانان تحت ستم» و «تحقق وحدت جهان اسلام» ممکن است شبهه متداخل بودن حوزه‌هایشان را داشته باشند و در مواردی مغایر با موازین بین‌المللی به‌نظر آیند، ولیکن، با تبیینی دقیق و مبتنی بر مبانی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، نمی‌توان این اصول را مغایر با یکدیگر یا موازین حقوق بین‌الملل به‌شمار آورد و این اصول دارای ویژگی‌ها و اقتضائات مشخص و قابل دفاع هستند که برگرفته از رویکرد انقلابی و دینی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران تدوین شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


  1. نهج‌البلاغه

    الف) فارسی

    1. اباذری فومشی، منصور (1392)، ترمینولوژی حقوق نوین، تهران: شهید داریوش نوراللهی.
    2. بهادری جهرمی، محمد؛ ابریشمی راد، محمدامین (1394)، «حدود و حوزه‌های قانونگذاری مجلس در زمینه نشریات و مطبوعات‌»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 11، ص 47-67.
    3. اسماعیلی، محسن؛ امینی پژوه، حسین (1394)، «معناشناسی برخی از هنجارهای اسلامی در قانون اساسی با محوریت مفهوم موازین اسلامی»، دوفصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 11، ص 1-24.
    4. اسماعیلی، محسن؛ غمامی، سید محمدمهدی (1389)، «مطالعه فقهی-حقوقی اصول سیاست خارجی دولت اسلامی؛ بررسی تطبیقی در جمهوری اسلامی ایران»، حکومت اسلامی، سال پانزدهم، ش 4، ص 5-26.
    5. انوری، حسن (1386)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، چ چهارم، ج1.
    6. بهمنی قاجار، محمدعلی (1397)، تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی؛ بحرین، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ج 3.
    7. پروین، خیرالله (1392)، الزامات و آموزه­های حقوق اساسی، تهران: میزان.
    8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چ 3، ج 1.
    9. خمینی، روح‌الله (1368)، صحیفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
    10. دهخدا، علی‌اکبر (1385)، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ج 1.
    11. زارعی، بهادر؛ ذکی،‌ یاشار (1390)، «اصل تمامیت ارضی از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 78، ص 221-236.
    12. سلطان‌زاده، سجاد (1388)، «بررسی حقوقی استناد روسیه به دکترین «مسئولیت حمایت» در حمله به گرجستان»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست‌وسوم، ش 4.
    13. سواری، حسن؛ حسینی بلوچی، مهدی (1390)، «نظریه «مسئولیت حمایت» از حرف تا عمل»، فصلنامه پژوهش حقوق، سال سیزدهم، ش 32.
    14. شعرانی، ابوالحسن؛ قریب، محمد (بی‌تا)، نصر طوبی؛ دایره‌المعارف قرآن مجید، بی‌جا، جلد دوم.
    15. صادقی، دیدخت (1390)، «تحول در مفهوم اصل عدم مداخله در حقوق بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، ش 16، ص 93-128.
    16. قاضی شریعت‌پناهی، سید ابوالفضل (1388)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان، چ سی‌وپنجم.
    17. قوام، عبدالعلی؛ روان‌بد، امین (1389)، «مفهوم مسئولیت حمایت: ارزیابی نقش غرب- جنبش عدم تعهد در شکل‌گیری هنجار جهانی»، فصلنامه راهبرد، ش 55، سال نوزدهم.
    18. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ج 1 و 3.
    19. معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چ بیست‌وپنجم، ج 3.
    20. مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفتائات جدید، قم: انتشارات مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب (ع)، چ دوم، ج 3.
    21. موسی‌زاده، رضا (1387)، سازمان‌های بین‌المللی، تهران: میزان، چ نهم.
    22. هاشمی، سید محمد (1387)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، ج 1، چ هشتم.

    ب) انگلیسی

    1. Chandler, David (2004), “The Responsibility to Protect? Imposing the Liberal Peace”, International Peacekeeping, 11:1, P.P 59–81.
    2.  Caballero-Anthony, Mely (2012), Responsibility to Protect in southeast Asia: opening up spaces for advancing human, (Visible at: dx.doi.org.)

    ج) تارنماهای اینترنتی

    1. responsibilitytoprotect.org.
    2. http://www.un.org
    3. http://dx.doi.org