مهم‌ترین علل قابل اجرا نبودن قوانین در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

 با وجود تمهیدات پیش‌بینی‌شده در قانون اساسی و قوانین عادی به‌منظور تضمین قابل اجرا بودن قوانین در نظام حقوقی ایران، برخی از قوانین کشور با مشکلاتی جهت اجرا روبه‌رو هستند. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش است که موانع اجرایی شدن قوانین در نظام حقوقی ایران کدام‌اند؟ در قالب پژوهشی توصیفی-تحلیلی عواملی همچون «عدم تناسب قانون با نیاز و خواست جامعه»، «عدم تناسب قانون با اقتضائات اجرایی»، «تورم و پراکندگی قوانین»، «نبود ضمانت اجرای مؤثر» و در نهایت «ضعف در محتوای قوانین» از مهم‌ترین موانع اجرایی شدن قوانین در نظام حقوقی ایران شناخته شدند. به‌منظور رفع اشکالات ذکرشده، بهره‌گیری از مشارکت گروه‌های مرتبط با قانون در فرایند قانونگذاری، استفاده بیشتر از ظرفیت لوایح قانونی در مقام ابتکار قانون، افزایش استفاده از ظرفیت‌های کارشناسی در فرایند تدوین و تصویب قوانین، کاستن از سرعت قانونگذاری و توجه به تنقیح قوانین، تعیین ضمانت اجرای مؤثر برای اجرای قانون و نظایر آن به‌عنوان راهکارهای مؤثر بر اجرایی شدن قوانین در نظام حقوقی ایران معرفی شدند

کلیدواژه‌ها


1. امامی، محمد؛ استوار سنگری، کوروش (1398). حقوق اداری، تهران: میزان، چ بیست‌وچهارم، ج 1.
2. انگ، سوین (1386)، «تورم قانونگذاری و کیفیت قانون»، ترجمه حسن وکیلیان، نشریه مجلس و پژوهش، ش 54، صص 191-210.
3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: گنج دانش، چ دهم.
4. جلالی، محمد؛ تنگستانی، محمدقاسم (1393)، «نگاهی به اصل (75) قانون اساسی با تأکید بر آرا و نظرهای شورای نگهبان (در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی تا دوره هشتم)»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 10، صص 69-90.
5. حبیب‌نژاد، سید احمد؛ تقی‌زاده، احمد (1398)، «نیازسنجی تقنینی؛ عنصری بایسته در قانونگذاری شایسته»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 26، صص 25-46.
6. خورشیدی، عباس؛ ذوالفقاری، حسین؛ ایرج مشهدی، اسماعیل (1390)، «رابطه اجرای صحیح قانون و نظم اجتماعی»، فصلنامه مدیریت نظامی،  ش 43، صص 43-73. 
7. درویشی، بابک؛ زینالی اقدام، امیرعلی (1393). «ماهیت ضمانت اجراهای اداری در نظام حقوقی ایران»، مجله تحقیقات حقوقی آزاد، ش 25، صص 36-58.
8. راسخ، محمد (1385)، «ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون»، مجله مجلس و پژوهش، ش51، صص 13-41.
9. سجادیه، علیرضا؛ اکبری، رضا؛ سرآبادانی  حسین؛ تراب‌زاده جهرمی، محمدصادق (1397)، «تحلیل اخلاقی خدمت وظیفه سربازی از منظر نظریه‌های وظیفه‌گرا و پیامدگرا»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، ش 27، صص 297-318.
10. عبدالاحد، علی؛ درویشوند، ابوالفضل؛ حسینی‌پور اردکانی، سید مجتبی؛ ناظمی، حامد؛ راجی، سید محمدهادی؛ بهادری جهرمی، علی (1397)، آسیب‌شناسی نظام قانونگذاری جمهوری اسلامی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (معاونت پژوهش‌های سیاسی-حقوقی)، شماره مسلسل 16080. 
11. عبداله‌زاده شهربابکی، آزاده (1398)، «مبانی نظری بحث پیرامون مسئله کیفیت قانون: چیستی و چرایی؟»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، ش 63، صص 295-315.
12. -------------- (1399)، «روش‌های ارتقای کیفیت قوانین»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، ش 2، صص 757-770.
13. قاضی‌شریعت‌پناهی، ابوالفضل (1382)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان، چ دهم.
14. کاتوزیان، ناصر (1383)، مقدمه علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ چهلم.
15. گرجی، علی‌اکبر (1396)، «نظارت بر کیفیت قوانین در رویه شورای نگهبان»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 18، صص 1-22.
16. مرتضوی، مهدی؛ فروزنده دهکردی، لطف‌اله؛ زارع پور نصیرآبادی، فضل‌اله (1391)، «ارزیابی و اولویت‌بندی موانع اجرای قانون مدیریت خدمات کشوری»، نشریه پژوهش‌های مدیریت در ایران، ش 1، صص 131-148.
17. مرکز مالمیری، احمد (1397)، چگونه بوروکراسی مانع اجرای قانون می‌شود؟ بررسی الکترونیکی کردن فرایند تجارت فرامرزی در ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 16068.
18. -------------- (1398)، «ویژگی‌های بوروکراسی توانمند برای اجرای قانون»، فصلنامه حقوق اداری، ش 19، صص 209-237.
19. --------------- (1399)، اختلال در ابتکار قانونگذاری در ایران آموزه‌هایی برای مجلس یازدهم، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل 17139.
20. مرکز مالمیری، احمد؛ مهدی‌زاده، مهدی (1394)، «قانونگذاری پراکنده در نظام تقنینی ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، ش 47، صص 157-184.
21. موسوی، سید صادق؛مولایی، مهدی (1396)، «روش‌شناسی ضمانت اجرای مطلوب قرارداد حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد،  ش 90، صص 207-236.
22. میرزاده کوهشاهی، نادر؛ گایینی، محمدرحمان (1397)، «نقدی بر برخی موانع اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، موردکاوی شرکت ملی پالایش و پخش فرhورده‌های نفتی ایران»، نشریه پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، ش 5، ص 341-374.
23. وکیلیان، حسن؛ مرکز مالمیری، احمد (1395)، «مقدمه‌ای بر فلسفه قانونگذاری: در تکاپوی ارتقای کیفیت قانون»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 51، صص 29-54.
24.پایگاه خبری آنلاین قابل مشاهده در:
https://www.khabaronlinr.ir/news/1500536                                             
25.پایگاه خبری تابناک، قابل مشاهده در:  
 https://www.tabnak.ir/fa/news/141324                                                                                
26. پایگاه سرویس جامعه اتفاقیه، قابل مشاهده در:
https://www.tabnak.ir/fa/news/141324                                                 
27. پایگاه خبرگزاری فارس، قابل مشاهده در:     
 http://www.farsnews.ir/news/13990814000786                                                                    
28. پایگاه جهان نیوز، قابل مشاهده در:    
29. سامانه جامع شورای نگهبان، قابل مشاهده در:   
http://nazarat.shora-rc.ir/Forms/FileLoad.aspx?id=XAXQUIHCljw =&TN=l7tLyhyOobj0SooAFUE3m68PnpG7MruN&NF=bHiIRfspeW0=