مفهوم، ماهیت و نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران، پردیس قم، قم، ایران

چکیده

سیاست‌های کلی نظام حاوی چارچوب و مبنای جهت‌گیری کلی کشور در همه عرصه‌های حکومتی است که ازسوی مقام معظم رهبری به موجب بند اول از اصل یکصدودهم قانون اساسی تعیین می‌شود و همچون حلقة پیوندی بین اصول و اهداف نظام با وظایف دستگاه‌ها و نهادهای حکومتی نقش ایفا می‌نمایند. هدف اصلی این سیاست‌ها ایجاد انضباط در کشور معرفی شده که مشخص‌کننده هندسه کلی نظام نیز خواهند بود.
بند دوم اصل یکصدودهم قانون اساسی به لزوم وجود نظارت بر حسن اجرای این سیاست‌ها تأکید کرده و آن را نیز بر عهدة مقام رهبری دانسته است. این وظیفه که مشخص سازندة ماهیت الزامی سیاست­هاست و اهمیت اجرایی شدن سیاست‌ها را از منظر تدوین کنندگان قانون اساسی روشن می‌سازد، مطابق ذیل اصل یکصدودهم به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شده است.
مقاله حاضر پس از تحلیل مفهوم و ماهیت سیاست‌های کلی نظام و تبیین مبانی و اهمیت نظارت بر حسن اجرای آن‌ها، شیوة کنونی نظارت بر حسن اجرای این سیاست‌ها را مورد نقد قرارداده و لزوم بازنگری در شیوه آن را مورد تأکید قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی
آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی
اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی(1369)، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مجلس شورای اسلامی.
اقتداری، علی محمد(1370)، سازمان و مدیریت: سیستم و رفتار سازمانی، تهران: مولوی، چاپ بیست و چهارم.
اقتداری، علیمحمد (1366)، سازمان و مدیریت، تهران: انتشارات مولوی، چاپ هجدهم.
الوانی، سید مهدی (1380)، تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولتی، تهران: سمت، چاپ نهم.
الوانی، سید مهدی(1376)، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.
امام خمینی، روح‌الله(1378) صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ج17 و 21.
امیرارجمند، اردشیر(1381) سیاست‌های کلی نظام در پرتو اصل حاکمیت قانون و جمهوریت، راهبرد، ش 26، صص90ـ70.
ایران‌نژاد پاریزی، مهدی و ساسان گهر، پرویز (1371) سازمان و مدیریت از تئوری تا عمل، تهران: مؤسسه بانکداری ایران.
بشیری، عباس(1381)، پیشینه و کارنامه مجمع تشخیص مصلحت نظام، گفت‌وگو با هاشمی رفسنجانی، تهران: صدف سماء.
بهادری جهرمی، محمد و همکاران(1389)، بررسی ماهیت و حدود نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام، گزارش پژوهشی شماره 2ـ8982.
جهانی، قاسم(1386)، جایگاه سیاست‌های کلی نظام در جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی(ره).
حق پناه، رضا (1378)، رابطه ولی فقیه با قانون، مجله اندیشه حوزه، مهر و آبان 1378، شماره 18،صص 45-71.
دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجموعه مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام (1382)، سیاست‌های کلی، تهران: اداره کل ارتباطات دبیرخانه مجمع، چاپ اول، جلد سوم.
دسلر، گری (1373)، مبانی مدیریت، ترجمه داود مدنی، تهران: قومس، چاپ سوم، جلد دوم.
رضائیان، علی (1371)، اصول مدیریت، تهران: سمت، چاپ سوم.
سید محمد هاشمی (1385)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، چاپ یازدهم، ج 2.
شریعتی، محمدصادق (1380)، بررسی فقهی و حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام، قم: بوستان کتاب قم.
طحان نظیف، هادی (1388)، مفهوم و جایگاه سیاست‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
عمید زنجانی، عباسعلی (1385)، حقوق اساسی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فقیه، محمدباقر (1381)، بررسی تحلیلی وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران: پیام یوسف.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
کاتوزیان، ناصر(1380)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ 28.
کازمایر (لئونارد)(1368)، اصول مدیریت، ترجمه اصغر زمردیان و آرمن مهروژان، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی، چاپ سوم.
کونتر، ها اودانل، سیریل، و بهریخ وهانس، وهانس(1370)، اصول مدیریت، ترجمه محمد علی طوسی و دیگران، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
گروه حقوق عمومی و بین‌الملل مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، زیر نظر علی اکبر گرجی و محمد راسخ(1387) بررسی ماهیت و حدود نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام، گزارش پژوهشی شماره 8982، 25/2/1387.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (۱۳۸۹)، مجموعه نظریات شورای نگهبان، تفسیری و مشورتی در خصوص اصول قانون اساسی به انضمام استفساریه‌ها و تذکرات 1389ـ1359، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری، چاپ دوم.
مهرپور، حسین و دیگران(1380) کندوکاوی در جایگاه حقوقی سیاست‌های کلّی نظام، راهبرد، شماره 20.
هاشمی، سید محمد(1366)، مدیریت سیاسی (از سیاستگذاری تا سیاستگزاری)، تهران: انتشارات ریاست جمهوری.
یزدی، محمد (1375)، قانون اساسی برای همه، تهران: امیر کبیر.

ب)پایگاه­های اینترنتی
http://leader.ir/
http://www.maslehat.ir/