درآمدی بر تحلیل اقتصادی رویکرد شورای نگهبان در تصویب قانون کار؛ مطالعه موردی آزادی قراردادی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

3 دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

لایحه قانون کار با هدف حمایت از کارگر و تضمین حداقل‌ امتیازات و تضمینات شغلی برای کارگران به تصویب مجلس رسید و در موارد متعدد و مهمی، دخالت دولت در رابطه‌ کارگر و کارفرما و تحدید اراده‌ طرفین در انعقاد قرارداد را پذیرفت. این در حالی است که شورای نگهبان تراضی طرفین در قراردادهای کار را حسب قاعده‌ اولیه شرعی، صحیح و لازم‌الاتباع می‌دانست؛ حتی اگر در آن توافق الزامی به رعایت پرداخت حداقل دستمزد به کارگر، مرخصی‌ها و تعطیلات، بیمه، حق سنوات و مانند اینها وجود نمی‌داشت. در واقع، بررسی اظهارنظرهای شورای نگهبان در این خصوص بیانگر آن است که شورا بر آزادی قراردادی به‌عنوان یکی از نظامات اصیل اسلامی اعتقاد داشت و تغییر دائمی آن را غیرممکن می‌دانست. بر مبنای این رویکرد، حاکم اسلامی و ایادی او صرفاً‌ می‌توانند بر مبنای ضرورت‌ها و مصالح عمومی، نظامات مزبور را به طور موقت و تا رفع محظورات، نقض کرده، اجرا نکند. نوشتار حاضر با رویکردی تحلیلی در صدد است رویکرد شورای نگهبان مبنی بر آزادی قراردادی را از منظر اقتصادی ارزیابی کند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که بر مبنای تحلیل اقتصادی رویکرد شورای نگهبان در مقایسه با آنچه بر قانون کار فعلی حاکم است، بیشتر در راستای تأمین توأمان منافع کارگر و کارفرما و بهبود وضعیت اشتغال بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


الف: فارسی
1. استوارسنگری، کوروش (1365)، مقدمه حقوق کار، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول.
2. الأنصاری، الشیخ محمدعلی (1415ق)، الموسوعة الفقهیة المیسرة، قم: نشر مجمع الفکر الإسلامی ، ج 1.
3. انصاری، مهدی (1393)، تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، تهران: انتشارات جاودانه، جنگل، چاپ دوم.
4. آبندروت، ولفگانگ (1358)، تاریخ جنبش کارگری اروپا، ترجمه ناهید فروغان، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ اول.
5. آخوندی، فائزه (1394)، بررسی قوانین مربوط به کار در پرتو نظرات شورای نگهبان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه تهران.
6. آقایی طوق، مسلم (1392)، تحلیل اقتصادی حقوق اساسی، تهران: انتشارات خرسندی.
7. بادینی، حسن (1382)، «مبانی فلسفی نگرش اقتصادی به حقوق»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 62، 91-135.
8. بحر العلوم، محمد بن محمدتقى (1403ق)، بلغة الفقیه‌، تهران: منشورات مکتبة الصادق، چاپ ‌چهارم‌، ج 3.
9. جمعى از پژوهشگران (1417ق)، معجم فقه الجواهر، زیر نظر آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی، بیروت: الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، طبعۀ الاولی، ج 1.
10. دادگر، یدالله (1390)، درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق، تهران: انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و انتشارات نور علم، چاپ دوم.
11. دفتر مطالعات اقتصادی معاونت برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی وزارت بازرگانی (1384)، لایحه قانون رقابت: مبانی و تجربه کشورها، چاپ اول، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
12. رشوند بوکانی، مهدی (1390)، حقوق رقابت در فقه امامیه، حقوق ایران و اتحادیه اروپا، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
13. طاهرى، حبیب الله (1418ق)، حقوق مدنی، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ دوم، ج 4.
14. عراقی، سید عزت اله (1391)، حقوق کار (1)، تهران: انتشارات سمت، چاپ سیزدهم.
15. قافی، حسین (1394)، «ماهیت و میزان اعتبار قرارداد الحاقی»، قراردادها، به کوشش حسینعلی بای، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 285-314.
16. کاتوزیان، ناصر (1374)، حقوق مدنی؛ نظریه عمومی تعهدات، تهران: نشر یلدا، چاپ اول، ش 20.
17. منابع عربی
18. موسوی الخمینی، روح‌الله (1418ق)، الاجتهاد و التقلید، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی (ره)، الطبعة الاولی.
19. موسوی خمینی، روح‌الله (1378)، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی (ره))، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول، ج 20.
20. موسوی، فضل‌الله (1379)، «نگاهی به جنبه‌های عمومی حقوق کار با تکیه بر قانون کار جمهوری اسلامی ایران»، مجله دانشکده حقوق علوم سیاسی، شماره پیاپی 840، دوره 50، 90-135.
21. نجفی، بختیار (1387)، بررسی تطبیقی نظریه کلی حمایت از طرف ضعیف قرارداد در حقوق ایران و انگلیس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه قم.
22. وکیلی‌مقدم، محمدحسین (1389)، توافقات ضدرقابت تجاری، تهران: نشر میزان، کتاب همگان.
23. یادی‌پور، مهدی (1389)، مقدمه‌ای بر حقوق و اقتصاد، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
ب: لاتین
 
-                      Ashton, Thomas S. (1948), The Industrial Revolution (1760–1830), UK: Oxford University Press, Fisrt Edition.
-                      Bag, Sugata (2018), Economic Analysis of Contract Law: Incomplete Contracts and Asymmetric Information, Springer.
-                      Baird, Douglas G. (2007), Economics of Contract Law, Edward Elgar.
-                      Brousseau, Eric and Jean-Michel Glachant (2002), The Economics of Contracts and Renewal of Economics, Edited by Eric Brousseau and Jean-Michel Glachant, Cambridge University Press.
-                      Calabresi, Guido (1991), “The Pointlessness of Pareto: Carrying Caose Further”,Yale Law School, Yale Law School Legal Scholarship, Vol. 100, 1211-1238.
-                      Coase, Ronald H. (1960), “The Problem of Social Cost”, The Journal of Law and Economics, Vol. 3.
-                      Collins, Hugh (2003), The Law of Contract, Cambridge University Press.
-                      Contract Law and Economics (2011), Edited by Gerrit De Geest, Volume 6 of the Encyclopedia of Law and Economics, 2nd Ed, UK: Edward Elgar Publishing, 2nd Edition.
-                      Davies, Paul and Mark Freedland (1983), Kahn-Freund’s Labour and the Law (Hamlyn Lecture Series), London: Stevens & Sons Ltd, Third Edition.
-                      Geest, Gerrit De (2011), “Introduction”, Encyclopedia of Contract Law and Economics, Edward Elgar Publishing.
-                      Gelter, Martin and Kristoffel Grechenig (2014), History of Law and Economics, Preprints of the Max Planck Institute for Research on Collective Goods.
-                      Hermalin, Benjamin E and Avery W Katz and Ricahrd Craswell (2006), “The Law and Economics of Contracts”, Handbook of Law and Economics, Columbia Law and Economics Working Paper No. 296,
-                      Pincione, Guido (2009), “Welfare, Autonomy and Contractual Freedom”, Theoritecal Foundations of Law and Economics, Edited by Mark D. White, Cambridge University Press.
-                      Posner, Richard (1986), Economic Analysis of Law, Wolters Kluwer, Ninth Edition.
-                      The Economics of Contracts: Theories and Applications(2002), Edited by Eric Brousseau and Jean-Michel Glachant, Cambridge University Press.
-                      The Industrial Revolution and Work in Nineteenth-Century Europe (1992), Edited by Lenard R. Berlanstein, London: Routledge.
-                      Salanié, Bernard (2005), The Economics of Contracts: A Primer, MIT Press.
-                      Vandenberghe, Ann-Sophie (2009), “Employment Contrscts”, Labor and Employment Law and Economics, Edited by Kenneth G. Dau-Schmidt, Seth D. Harris and Orly Lobel, Volume 2 of the Encyclopedia of Law and Economics, Second Edition, UK: Edward Elgar Publishing.