آثارتصرفات دولت در اموال غیرمنقول اشخاص در پرتوی نظرات فقهای شورای نگهبان

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی

2 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

قانون برنامه و بودجه‌ی 1352 کل کشور در قبال تملک اموال غیرمنقول توسط دولت جهت جبران خسارت ناشی از تملک، در غیراعیان، بهایی را در نظر نگرفته است. لایحه‌ی قانونی نحوه‌ی خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب 17/11/1358 پرداختن بها را الزامی دانسته است. شورای نگهبان طی نظریه‌ی شماره‌ی 22818/30/86 در راستای این قانون، نحوه‌ی تملک اراضی پیش از قانون مصوب 1358 را به دلیل ضرورت قاعده‌ی تسلیط، خلاف شرع دانسته است؛ اما با توجه به عطف به ماسبق نشدن قوانین، لایحه‌ی قانونی نحوه‌ی خرید و تملک برای تعیین بهای این‌گونه اراضی ناکارآمد است و این امر موجب تشتت آرای محاکم قضایی در احتساب قیمت یوم الاداء یا یوم التصرف است. این تشتت آراء در نحوه‌ی بررسی ضرورت مبیحه به‌عنوان معیار مشخصی برای محکومیت یا برائت ذمه‌ی دستگاه‌های اجرایی مطرح است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. امامی، میرسیدحسن (1392)، حقوق مدنی، تهران: اسلامیه،‌ چاپ سی و چهارم.

    بادینی، حسن (1384)، فلسفه مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.

    بجنوردی، سید محمد (1381)، قواعد فقهیه، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، مؤسسهی عروج.

    بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم آل عصفور (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العبره الطاهره، تصحیح محمدتقی ایروانی و سید عبدالرزاق مقدم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، جلد هفدهم، چاپ اول.

    بهبهانی، محمدباقربن محمداکمل (1424ق)، مصابیح الظلام، قم: مؤسسه العلامه المجددالوحید البهبهانی، جلدهشتم، چاپ اول.

    جامه‌بزرگ، محمد (1369)، تملک اراضی توسط دولت و شهرداری‌ها، همدان: شرکت انتشارات مسلم، چاپ اول.

    جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1385)، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ شانزدهم.

    جمعی از مؤلفان (1427ق)، مجله الفقه اهل البیت علیهم السلام، قم: مؤسسه دایرة المعاف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد پنجاهم، چاپ اول.

    جوان، موسی (1329)، مبانی حقوق، تهران: چاپ رنگین، جلدسوم، چاپ پنجم.

    حسن‌زاده، بهرام (1393)، حقوق تحلیلی اراضی و املاک، تهران: جنگل، چاپ سوم.

    حسینی شاهرودی، سید محمود بن علی (1402ق)، کتاب الحج ( فقه استدلالی)، قم: مؤسسه انصاریان، جلد سوم، چاپ اول.

    حلی، حسن بن یوسف بن مطهر علامه حلی (1412ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، جلد دهم، چاپ اول.

    خسروی، حسن (1394)، حقوق اساسی، تهران: خرسندی، چاپ دوم.

    زین الدین بن علی، شهید ثانی (1386)، فقه استدلالی، سیدمهدی دادمرزی و علیرضا امینی و محمدرضا آیتی (ترجمه الروضه البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه)، قم: کتاب طه، چاپ دوازدهم.

    سنجابی، کریم (1376)، حقوق اداری ایران، تهران: مهرآیین، چاپ سوم.

    شهیدی، لیلا (1389)، شخص طرف معامله، تهران: طرح نوین اندیشه، چاپ اول.

    شهیدی، مهدی (1383)، اصول قراردادها و تعهدات، تهران: مجد، جلد دوم، چاپ سوم.

    شهیدی، مهدی (1384)، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: مجد، جلد اول، چاپ چهارم.

    صدوق قمی، محمدبن علی بن بابویه (1409ق)، من لایحضره الفقیه، ترجمه علی اکبر غفاری و محمدجواد صدر بلاغی، تهران: صدوق، چاپ اول.

    صفار، محمدجواد (1395)، شخصیت حقوقی، تهران: بهنامی، چاپ دوم.

    طالقانی، محمود (1358)، اسلام و مالکیت، تهران: میرداماد، چاپ دوم.

    طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1384)، حقوق اداری، تهران: سمت، چاپ دهم.

    طرابلسی، ابن براج (1406ق)، المهذب، تصحیح جمعی از محققین و مصححین تحت اشراف شیخ جعفر سبحانی، قم: دفتر انشارات اسلامی، جلداول، چاپ اول.

    عمید زنجانی، عباسعلی (1421ق)، فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر، جلد سوم، چاپ چهارم.

    غمامی، مجید (1376)، مسئولیت مدنی دولت نسبت به اعمال کارکنان خود، تهران: دادگستر، چاپ اول.

    فتحی، محمد و کاظم کوهی اصفهانی (1397)، نظرات شرعی فقهای شورای نگهبان، تهران: پژوهشکده‌ شورای نگهبان، چاپ اول.

    قاسم‌زاده، سید مرتضی (1387)، مبانی مسئولیت مدنی، تهران: میزان، چاپ پنجم.

    کاتوزیان، ناصر (1386)، حقوق مدنی ـ وقایع حقوقی ـ، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوازدهم.

    کاتوزیان، ناصر (1390)، قانون مدنی درنظم حقوقی کنونی، تهران: میزان، چاپ سی و دوم.

    کاتوزیان، ناصر (1392)، اثبات و دلیل اثبات، تهران: میزان، چاپ هفتم.

    کاتوزیان، ناصر (1394)، مقدمه‌ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ صدم.

    کاتوزیان، ناصر (1395)، الزام‌های خارج ازقرارداد-قواعد عمومی-، جلد اول، چاپ چهاردهم، تهران، دانشگاه تهران.

    کامیار، غلامرضا (1393)، حقوق شهری و شهرسازی، تهران: مجد، چاپ ششم.

    گرامی، محمدعلی (1358)، مالکیت‌ها، چاپ دوم، قم، روح قم.

    گرجی ازندریانی، علی اکبر (1394)، مبانی حقوق عمومی، چاپ پنجم، تهران، جنگل.

    محقق داماد، سید مصطفی (1390)، قواعد فقه - بخش مدنی – مالکیت و مسئولیت، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ سی و سوم.

    محمدی، امید (1395)، تملک اراضی اشخاص درطرح‌های عمومی و عمرانی شهرداری‌ها و دولت در نظم حقوق کنونی، تهران: جاودانه، چاپ اول.

    مشکینی، میرزا علی (1414ق)، مصطلحات الفقه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.

    مشهدی، ابراهیم و آناهیتا عسگری فراهانی (1394)، حقوق مالکانه با نگاهی بر اجرای قانون تملک اراضی در ایران و فقه امامیه، تهران: مؤسسه انتشاراتی جهان جام جم، چاپ اول.

    مفید بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (1410ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول.

    میرزایی، علیرضا (1387)، تملک اراضی توسط دولت و شهرداری‌ها، تهران: صابریون، چاپ اول.

    نجفی، محمدحسن (صاحب الجواهر) (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، لبنان: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.

    ویژه، محمدرضا و حسن امجدیان (1394)، «رویکرد فقهای شورای نگهبان در زمینه رویارویی مالکیت خصوصی و منفعت عمومی- مقاله مطالعه‌ رویه‌ای-»، دوفصلنامه دانش حقوق عمومی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، پاییز و زمستان 1394، شماره‌ی 12، ص 23-46.

    یزدانیان، علیرضا (1395)، قواعد عمومی مسئولیت مدنی، تهران: میزان، جلد چهارم، چاپ اول.

    1.  C. Penningroth (2003), The Claims of Kinfolk African, American Property and Community in the Nineteenth-Century South Dylan, Carolina: The University of North Press Chapel Hill and London.
    2.  C. rowlanland and David A Frank (2002), Shared land/Conflicting Identity Robert, USA: Michigan State University Press East Lansing.
    3.  Davies Margaret (2007), Property Meanings, USA: First published by Cavendish.
    4.  Gail. L. L. B-Hons (2011), Housing Law and practice, London: College of Law Publishing Braboeuf Manor.
    5.  Horst Zank (2007), Social welfare functions with a reference income, USA: Springer.
    6.  F. Gregory Hayden (1977), “Toward a Social Welfare Construct for Social Indicators”, American Journal of Economics and Sociology, Vol. 36, No. 2.
    7.  G. Drover and D. Woodsworth (2014), Social welfare theory and social policy, Canada: First published by CASWE.
    8.  Micheler Eva (2007), Property in Securities A Comparative Study, London: Cambridge university press.
    9.  Harris Clare and Anne Rodell (2012), Property law and practice, London: College of Law Publishing.
    10.  Karen R. Merrill (2002), Public Lands and Political, California: university of california press.
    11.  Reynolds Susan (2010), Before eminentdomain Toward a History of Expropriation of Land, Carolina: University of North Carolina Press.