نگرشی تطبیقی بر عدم تمرکز محلی در ایران

نویسنده

استادیار دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

عدم تمرکز محلی از مهم‏ترین فنون مدیریت نظام‏های سیاسی بسیط و یکی از ابزارهای مهم برای مشارکت مردم در امور محلی بوده و عبارت است از اعطای شخصیت حقوقی به واحدها یا تقسیمات سرزمینی و شناسایی صلاحیت عام تصمیم‏گیری در امور محلی توسط شوراهای منتخب. اهمیت این اصل به‏حدی است که برخی از قوانین اساسی مانند قانون اساسی فرانسه بر آن تأکید کرده‏اند. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به این اصل اشاره نشده است. نگاهی به نظام شوراهای اسلامی در ایران و مقایسه‏ی آن با فرانسه نیز نشان می‏دهد با آنکه دو شورای شهر و روستا در ایران به‏طور مستقیم توسط مردم محل انتخاب می‏شود، واحدهای سرزمینی همچون شهر، شهرستان و استان فاقد شخصیت حقوقی‏اند و صلاحیت عام تصمیم‏گیری در امور محلی نیز ندارند. در نتیجه دو عنصر از عناصر سه‏گانه‏ی عدم تمرکز محلی در نظام حقوقی ایران مورد پذیرش واقع نشده است. به همین سبب، به‏نظر می‏رسد شوراهای اسلامی جلوه‏ای از اصل مشورت در اسلام هستند نه عدم تمرکز محلی؛ آن‏گونه که در حقوق اداری فرانسه وجود دارد. روش پژوهش حاضر تحلیلی- تطبیقی است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. اداره‏ی تبلیغات و انتشارات مجلس شورای اسلامی (1368)، مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: چاپخانه‏ی مجلس شورای اسلامی با همکاری سازمان انتشارات انقلاب اسلامی، ج 2.
    2. امامی، محمد و کورش استوارسنگری (1390)، حقوق اداری، تهران: میزان، چ چهاردهم.
    3. آقایی طوق، مسلم (1386)، «عدم تمرکز اداری در ایران: نگاهی انتقادی به شوراها در ایران»، مجلس و راهبرد، ش 56، صص 125-144.
    4. حبیب‏نژاد، سید احمد (1388) «بررسی حقوقی شوراهای اسلامی شهر در پرتو اصول تمرکززدایی»، حقوق اسلامی، ش 20، صص 111-132.
    5. دشتی، علی (1388) «جایگاه حقوقی و تعاملات قانونی شوراهای اسلامی محلی در نظام حقوقی و سیاسی ایران»، تحقیقات حقوقی، ش 49، صص 513-554.
    6. دومیشل، آندره و پی‏یر لا لومی‏یر (1376)، حقوق عمومی، ترجمه‏ی ابوالفضل قاضی شریعت‏پناهی، تهران: دادگستر.
    7. رحیمی، مصطفی (1389)، قانون اساسی مشروطه ایران و اصول دموکراسی، تهران: نیلوفر، چ چهارم.
    8. رستمی، ولی و سید مجتبی حسینی‏پور اردکانی (1392)، «جایگاه شوراهای اسلامی کشور در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، دانش حقوق عمومی، ش 5، صص 41-60.
    9. رستمی، ولی و معصومه عامری (1395)، «شهرداری در نظام حقوقی ایران و فرانسه»، مجله حقوق تطبیقی، دوره‏ی 7، ش 1، صص 141-162.
    10. سعیدی رضوانی، سعید (1371)، «شهرنشینی و شهرسازی در دوره‏ی بیست‏ساله 1320-1300»، تحقیقات جغرافیایی، ش 25، صص 140-165.
    11. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1390)، حقوق اداری، تهران: سمت، چ شانزدهم.
    12. عباسی، بیژن (1390)، حقوق اداری، تهران: دادگستر، چ دوم.
    13. ـــــــــــــ (1393)، مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر.
    14. ــــــــــــــ (1387) «بررسی وظایف و اختیارات شوراهای شهر و روستا در فرانسه»، فصلنامه‏ی حقوق، دوره‏ی 38، ش 4، صص 281-295.
    15. قاسمی حامد، عباس (1380) «نظارت‏پذیری شورای اسلامی شهر در چارچوب حقوق شهری»، تحقیقات حقوقی، ش 33-34، صص 150-184.
    16. کامیار، غلامرضا (1393)، حقوق شهری و شهرسازی، چ ششم، تهران: مجد.
    17. گرجی ازندریانی، علی‏اکبر (1388)، در تکاپوی حقوق اساسی، تهران: جنگل، چ دوم.
    18. مدنی، جلال‏الدین (1389)، حقوق اداری ایران، تهران: جنگل، ج 2.
    19. موسوی، میرنجف و حسن حکمت‏نیا (1385)، «تحلیل تاریخی از مشارکت شهروندان در اداره‏ی امور شهرهای ایران»، تحقیقات جغرافیایی، ش 80، صص 121-136.
    20. هاشمی، سید محمد (1380)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر، چ پنجم، ج 2.

     

    ب) فرانسه

    1. Delvolvé, Pierre (2006) Le Droit Administratif, Paris: Dalloz, 4e édition.
    2. Denoix de Saint Marc, Renaud (2005) L' État, Paris: puf.
    3. Frier, Pierre Laurent et Jacues Petit (2014) Droit Administratif, Paris: LGDJ/Lextenso editions, 9e édition.
    4. Lombard, Martine et Gilles Dumont (2007) Droit Administratif, Paris: Dalloz, 7e édition.
    5. Thoumelou, Marc (2016) Collectivités Territoriales, Quel avenir?, Paris: Direction de l’information légale et administrative, 2e édition.
    6. Verpeaux, Michel, Rimbault, Christine et Franck Waserman (2016) Les Collectivités Territoriales et La Décentralisation, , Paris: Direction de l’information légale et administrative, 9e édition.
    7. Waline, Jean (2008) Droit Administratif, , Paris: Dalloz, 22e édition.