تبیین حقوقی «حل معضلات نظام» در نظم اساسی ایران

نویسندگان

1 دانشیار حقوق عمومی دانشکده‌‏ی حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران

2 کارشناس ‏ارشد حقوق عمومی، دانشگاه مازندران

چکیده

اصطلاح «حل معضلات نظام» در بند 8 اصل 110 قانون اساسی به‏عنوان یکی از وظایف و اختیارات رهبری به‏کار رفته است. ابهاماتی در خصوص این بند وجود دارد، مانند مرجع و ملاک اعلام و تشخیص معضل و همچنین مرجع نهایی ارائه‏ی راه‏حل برای معضل که در این مقاله، با روشی توصیفی- تحلیلی تلاش شده تا به این پرسش‏ها پاسخ داده شود. در این زمینه با دقت در مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی آشکار می‏شود که هر معضلی که از طرق عادی نتوان آن را حل کرد، توسط رهبری از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام حل می‏شود. همچنین مطابق با آیین‏نامه‏ی داخلی مجمع و رویه‏ی عملی آن، رهبری پس از اعلام موضوعی توسط مقامات اجرایی و سیاسی کشور، چنانچه موضوعی را معضل تشخیص دهد، به مجمع ارجاع می‏دهد؛ ازاین‏رو مجمع نمی‏تواند مستقیماً در امری به‏عنوان حل معضل ورود داشته باشد، مگر اینکه رهبر به آن ارجاع داده باشد. آیین‏نامه‏ی داخلی مجمع، مجمع را در حل معضلات به‏عنوان هیأت عالی مستشاری برای رهبر قلمداد می‏کند. همچنین از رویه‏ی عملی به‏نظر می‏رسد که رهبری با توجه به طریقی که مجمع فراروی ایشان قرار می‏دهد، عمل می‏کند؛ هرچند ممکن است در مواردی طریق ارائه‏شده را مقید و مشروط سازد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ارسطا، محمدجواد (1389)، نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران، قم: مؤسسه‏ی بوستان کتاب، چ دوم.
  2. اسماعیلی، محسن و محسن نامی (1392)، «ماهیت و کارکرد فرامین رهبری در حقوق اساسی جمهوری اسلامی»، فصلنامه‏ی مطالعات حقوقی دولت اسلامی، سال دوم، ش چهارم، صص 39-79.
  3. باقریان، علی اکبر (1379)، «مبانی حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام»، کانون وکلای دادگستری خراسان.
  4. بشیری، عباس (1389)،گفت‏وگو با آیت‏الله هاشمی رفسنجانی، پیشینه و کارنامه‏ی مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران: صدف سماء، چ دوم.
  5. جعفری، دانش (1381)، «آیا مجمع تشخیص مصلحت نظام به وظیفه خود عمل می‏کند؟»، علوم سیاسی، ش 138 و 139، صص 23-26.
  6. جلیلوند، شهاب (1390)، قانون‏گذاری در نظام ولایی با تأکید بر نظرات امام خمینی(ره) و شیخ فضل‏الله نوری، پایان‏نامه‏ی کارشناسی‏ارشد حقوق عمومی، دانشگاه شیراز.
  7. جوادی، غلامرضا (1389)، مصوبات و اسناد و مدارک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران: روزنامه‏ی رسمی جمهوری اسلامی ایران، چ اول.
  8. خسروی، حسن (1393)، حقوق اساسی، تهران: خرسندی، چ اول.
  9. خمینی موسوی، سید روح‏الله (1389)، صحیفه‏ی امام، تهران: موسسه‏ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چ پنجم، ج 20 و 21.
  10. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1370)، صحیفه‏ی نور، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، ج 20.
  11. رجائی، حسین (1381)، «ولایت فقیه و حل معضلات نظام»، رواق اندیشه، ش 11، صص 43-60.
  12. رضایی‏زاده، محمدجواد؛ نیکونهاد، حامد و حسین آئینه نگینی (1392)، «معضل انتخاب رئیس کل بانک مرکزی در نظام حقوق اساسی ایران؛ سرگذشت و چشم‏انداز»، فصلنامه‏ی دانش حقوق عمومی، سال دوم، ش 6، صص 111-133.
  13. روزنامه‏ی رسمی جمهوری اسلامی ایران، ش 15233، مورخ 31/3/1376؛ به نشانی: www.rrk.ir
  14. ساکت، محمدحسین (1387)، حقوق‏شناسی (دیباچه‏ای بر دانش حقوق)، تهران: نشر ثالث، چ اول.
  15. سامانه‏ی جامع نظرات شورای نگهبان، لایحه‏ی برنامه‏ی چهارم توسعه http://nazarat.shora-rc.ir
  16. شریعتمداری، حسین (1388)، «این آب به کدام آسیاب می‏ریزد؟»، روزنامه‏ی کیهان، 1/12/1388، ص 2.
  17. شفیعی سروستانی، ابراهیم (1381)، آسیب‏شناسی قانون‏گذاری در نظام جمهوری اسلامی، قم: مؤسسه‏ی فرهنگی طه، چ اول.
  18.  اداره‏ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1369)، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی، تهران: اداره‏ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ دوم، ج 2 (جلسات پانزدهم تا بیست‏وهشتم).
  19. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1369)، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی، تهران: اداره‏ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ دوم، ج 3 (جلسات بیست‏ونهم تا چهل‏ویکم).
  20. عظیمی شوشتری، عباسعلی (1390)، آشنایی با نظام جمهوری اسلامی، قم: پژوهشکده‏ی تحقیقات اسلامی.
  21. غمامی، سید محمدمهدی و حسین خلف رضایی (1392)، «سازوکارهای حل اختلاف و تنظیم روابط قوا در نظام جمهوری اسلامی ایران (با مطالعه‏ی تطبیقی دیگر نظام‏های حقوقی)»، فصلنامه‏ی دانش حقوق عمومی، سال دوم، ش 5، صص 61-82.
  22. قلیخانی، روح‏الله (1386)، بررسی مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام در پرتو اصل حاکمیت قانون، پایان‏نامه‏ی کارشناسی‏ارشد حقوق عمومی، دانشکده‏ی حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
  23. گرجی ازندریانی، علی‏اکبر و مرتضی رضایی (1393)، «حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‏گانه در جمهوری اسلامی ایران»، مجله‏ی حقوقی دادگستری، دوره‏‏ی 78، ش 85، صص 113- 144.
  24. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1389)، مجموعه نظریات شورای نگهبان (1388- 1359)، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری، چ دوم، ویرایش اول.
  25. مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره‏ی ششم، اجلاسیه‏ی دوم، جلسه‏ی 128 (13/5/1380)؛ در: http://www.hvm.ir
  26. مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره‏ی ششم، اجلاسیه‏ی دوم، جلسه‏ی 129 (14/5/1380)؛ در: http://www.hvm.ir
  27. مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره‏ی ششم، اجلاسیه‏ی دوم، جلسه‏ی 130 (16/5/1380)؛ در: http://www.hvm.ir
  28. مهرپور، حسین (1371)، «مجمع تشخیص مصلحت نظام و جایگاه قانونی آن»، مجله‏ی تحقیقات حقوقی، ش10، صص 11-55.
  29. ـــــــــــــــ (1387)، مجموعه نظریات شورای نگهبان، تهران: دادگستر، چ اول، ج 2.
  30. ـــــــــــــــ (1394)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر، چ ششم.
  31. مهرپور، حسین و محمدحسین ملایری (1381)، «نقادی نظر ورزی‏ها درباره‏ی مجمع تشخیص مصلحت (مصاحبه با آیت‏اله هاشمی رفسنجانی)»، راهبرد، ش 26، صص 5 – 50.
  32. نجفی اسفاد، مرتضی و فرید محسنی (1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات بین‏المللی الهدی، چ چهارم.
  33. هاشمی، سید محمد (1372)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: صدر، چ اول، ج 2.

 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 خرداد 1396
  • تاریخ بازنگری: 02 مرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 05 شهریور 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار