اصولاً نهاد پاسدار قانون اساسی، وظیفهی صیانت از قانون اساسی را از طریق تطبیق قوانین عادی با اصول قانون اساسی بر عهده دارد و این کارویژهی سنتی این نهاد است. اما با بررسی رویههای عملی مشاهده میشود که هم شورای قانون اساسی فرانسه و هم شورای نگهبان در جمهوری اسلامی ایران گاهی گام از محدودهی این وظیفهی ذاتی خود فراتر نهاده و به نظارت بر کیفیت قوانین پرداختهاند. با این مبنا سؤال اصلی این پژوهش این است که معیارها و نحوهی نظارت شورای نگهبان بر کیفیت قوانین کدام است؟ در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، مشاهده میشود که این نهاد ضمن تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با موازین شرعی و اصول قانون اساسی، بعضاً مصوبات مجلس را از جهاتی مانند هنجاریت، شفافیت، ثبات، تحققپذیری و قابلیت اجرا، عادلانه بودن، انسجام و... مورد نظارت قرار داده است. برآیند این پژوهش آن است که با وجود نشانههایی از رویکرد نظارت بر کیفیت قوانین در رویهی شورای نگهبان، هنوز تحلیلی جامع در این خصوص در نظریههای مذکور وجود ندارد و بر این اساس، بهنظر میرسد که رویهی مرجع صیانت از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران باید معیارهای کیفی قوانین را فراهم و ارائه کند.
آجرلو، اسماعیل (1392)، دادرسی اساسی تطبیقی، دفتر مطالعات تطبیقی مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
ادارهی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: ادارهی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چ اول.
انگ، سوین (1385)، «تورم قانونگذاری و کیفیت قانون»، ترجمهی حسن وکیلیان، فصلنامهی مجلس و پژوهش، سال سیزدهم، ش 54.
بیکس، برایان (1389)، فرهنگ نظریهی حقوقی، ترجمهی محمد راسخ، تهران: نشر نی.
بیگزاده، صفر (1387)، شیوهنامه نگارش قانون، دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، چ سوم.
تروپه، میشل (زمستان 1383)، «منطق حاکم بر توجیه صیانت از قانون اساسی»، ترجمهی عباس کدخدایی و محمدرضا ویژه، مجلهی دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 66.
توسلی، حسین (پاییز 1385)، «رابطهی حق و عدالت»، فصلنامهی پژوهشهای فلسفی ـ کلامی دانشگاه قم، سال هشتم، ش 29.
جلیلوند، شهاب (1394)، قانونگذاری در نظام ولایی، همدان: چنار، چ اول.
راسخ، محمد (بهار 1385)، «ویژگیهای ذاتی و عرضی قانون»، مجلهی مجلس و پژوهش، سال سیزدهم، ش 51.
زرقا، محمد انس (پاییز 1379)، «عدالت توزیعی در اسلام»، ترجمهی سید اسحاق علوی، فصلنامهی نامهی مفید، ش 23.
سامانهی جامع اینترنتی نظرات شورای نگهبان به آدرس اینترنتی: http://nazarat.shora-rc.ir.
شکر، زهیر (تابستان 1387)، «دادرسی قانون اساسی (دادرسی اساسی)، آزادیها و حقوق عمومی یا اساسی»، ترجمهی خیراله پروین، دوفصلنامهی حقوق اساسی، سال هفتم، ش 9.
طالقانی، سید محمود (1361)، وحدت آزادی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
قادری، سید علی (1387)، امام خمینی1 در پنج حوزهی معرفت سیاسی، تهران: نشر زمستان.
قاری سیدفاطمی، سید محمد (1380)، «تحلیل مفاهیم کلیدی حقوق بشر معاصر؛ حق، تعهد، آزادی، برابری و عدالت»، مجلهی تحقیقات حقوقی، ش 33 و 34.
کاتوزیان، ناصر (1394)، مقدمهی علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ نودوهشتم.
کاسیگناک، جرالد (1391)، قانون واضح، ترجمهی احمد مرکزمالمیری، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، شمارهی مسلسل12370.
کعبی، عباس و سید علی میرداماد نجفآبادی (بهار 1394)، «ماهیت نهاد «مظالم»؛ ضرورت و مبانی تشکیل آن در حکومت اسلامی»، مجلهی حکومت اسلامی، ش 75.
گرجی ازندریانی، علیاکبر، «امنیت قضایی چگونه شکل میگیرد؟»، روزنامهی ایران، تاریخ 6/12/1394.
ـــــــــــــــــــــــــ (1393)، «چالشها و آسیبهای اجرای قانون اساسی»، هفتهنامهی تجارت فردا، ش 105، 20 مهر.
ـــــــــــــــــــــــــ (1394[الف])، دادگاههای قانون اساسی (الگوی غیراروپایی دادرسی اساسی)، تهران: جنگل، چ اول.
ـــــــــــــــــــــــــ (1394[ب])، مبانی حقوق عمومی، تهران: جنگل، چ پنجم.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1384)، مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی، چ اول، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
مرکز مالمیری، احمد و مهدی مهدیزاده (تابستان 1394)، «قانونگذاری پراکنده در نظام تقنینی ایران»، فصلنامهی پژوهش حقوق عمومی، سال هفدهم، ش 47.
میرزایی، اقبالعلی (تابستان 1390)، «قانون متروک: مبانی، مفهوم و مصادیق»، مجلهی حقوقی دادگستری، سال 75، ش 74.
ویژه، محمدرضا (1390)، «کیفیت قوانین و امنیت قضایی»، مجموعه مقالات امنیت قضایی، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، چ اول.
ب) انگلیسی
Florijn, N. A, (2008), “Quality of Legislation: A Law and Development Project, in J. Arnscheidt and B. Van Rooij and J. M. Otto (eds.), Lawmaking for Development”: Explorations into the Theory and Practice of International Legislative Projects, Amsterdam: Leiden University Press.
Fuller, Lon (1964), The Morality of Law, New Haven: Yale University Press.
Harmathy, Attila, (1998), Codification in a Period of Transition, Davis Law Review, Vol. 31.
Marmor, Andrei, (2010),Philosophy of law, Princeton University Press.
ج) فرانسه
BEN MERZOUK, E. (2003), La sécurité juridique en droit positif, Thèse, dacty1., Université Panthéon- Assas (Paris 2).
FLÜCKIGER, A. (2006), Le principe de clarté de la loi ou l’ambiguïté d’un idéal, Les Cahiers du Conseil Constitutionnel, n 21.
LAURANS, Y. (2006), Définition et conception matérielles de la loi dans la décision du Conseil constitutionnel N2005-521DC-Le retour intempestif d’un vieux débat, Politeia, n10.
VALEMBOIS, A. L. (2002), La constitutionnalisation de l’exigence de sécurité juridique en droit français, op.
WACHSMANN, P. (2005), Sur la clarté de la loi, in Mélanges Paul Amselek, Bruylant.
WERPEAUX, M. (2004), Epilogue-provisoire?- d’une loi mouvementée, Dalloz.