بررسی اعتبار حقوقی اصول تغییرناپذیر قانون اساسی با نگاهی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکده‏ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

قانون اساسی برای حفاظت از خویش و نظام سیاسی حاکم، اصولی را تغییرناپذیر و غیرقابل و بازنگری اعلام می‏دارد؛ اصولی که محتوای آن متناسب با شرایط فرهنگی، رویدادهای تاریخی، سنن، عرف، روابط اجتماعی و سیاسی و باورهای مذهبی هر کشور تنظیم می‏شود.
این اصول خدشه‏ناپذیر، ضامن حفظ نظام حاکم و روح و جوهره‏ی قانون اساسی است. تقریباً تمام قوانین اساسی دنیا این اصول را به‏عنوان خطوط قرمز اعلام می‏کنند و آن را به‏منزله‏ی آفریننده‏ی قانون اساسی به‏شمار می‏آورند. محتوای این اصول که در دسته‏بندی‏های مختلفی جای می‏گیرند، شرایط حاکم بر هر کشور را بهتر نمایان می‏سازد. برخی از این اصول محتوای مذهبی و برخی محتوای لائیک دارند یا مبتنی بر سکولاریسم‏اند. برخی به جمهوری بودن نظام حاکم تأکید می‏کنند و برخی به پادشاهی بودن آن. اما از دیرباز در میان حقوقدانان غربی، بر سر اعتبار یا عدم اعتبار حقوقی این اصول، مباحثی در گرفته است. بیان نظریات طرفداران اعتبار یا عدم اعتبار این اصول، برای بحث بازنگری قانون اساسی اهمیت دارد. در این مقاله علاوه‏بر طرح نظریه‏ی تغییرناپذیری این اصول و مبنای آن و دسته‏بندی محتوای آن‏ها، نظریات حقوقدانان و دلایل آن‏ها مبنی بر اعتبار داشتن یا عدم اعتبار این اصول بیان می‏شود. همچنین بحث تغییر و تبدیل نسل‏ها و حق حاکمیت ملی سازش یا عدم سازش آن با این اصول تشریح می‏شود.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. زرنگ، محمد (1384)، سرگذشت قانون اساسی ایران، فرانسه و آمریکا، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چ اول.
    2. سام، بروکه (1387)، «ایجاد قانون اساسی و اصول تغییرناپذیر»، ترجمه‏ی مجتبی همتی، مجله‏ی حقوق اساسی، سال هفتم، ش 9.
    3. قاضی، سید ابوالفضل (1370)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: دانشگاه تهران، چ اول.
    4. گرجی، علی‏اکبر (1383)، «فراقانون اساسی بودن و حاکمیت»، مجله‏ی حقوق اساسی، سال اول، ش 1.
    5. منتسکیو، شارل دو (1391)، روح‏القوانین، علی‏اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر، چ دهم، ج 1.

    ب) فرانسه

     

      1. Beaud, Olivier; (1994), "La Puisance de L'État", Paris: P.U.F., Coll, "Léviatan".
      2. Carré de Malberg, Raymond (1992), contribution La théorie générale de l'Ёlat", Paris: siray.
      3. Gözler (kémal); (1995), "Le pouvoir de revision constitutionnele", Thése pour Le doctorat en droit, présentée le 6 novembre, Université Montesquieu – Bordeaux IV, Faculté de droit, des science sociales et Politiques.
      4. Joseph, Barthélemy et Paul Duez; (1993), "Traité de droit Constitutionnel, Paris, Dalloz.
      5. La Ferriére, (1986), Manuel de droit constitutionnel, Paris, Edition Domat – Montchrestien, 2e edition.
      6. Pactet, Pierre; (1994), "Institutions Politique-Droit constitutionnel", Paris, Masson, 13e edition.
      7. Prélot, Marçel; (1990), "Institutions politiques et droit constitutionnele 11ém edition, Paris: Daldoz.
      8. Rigaux, Marie- Françoise; (1985), "Lathéorie des limites matérielle á L'éxercie de la function constituante, Bruxelles, Larcier.
      9. Vedel, George (1949), "Droit constitutionnel", Paris: Sirey.
      10. Vedel, George (1993), "Souverainté et supraconstitutionnalité", Révue de pouvoirs, no67.
      11. yaniv, Roznai; "unconstitutional Amendment", study of the nature and limits of constitutional Amendment power, a thesis submitted to the Department of law of the London school of Economics the degree of Doctor of Philosophy. London: February.