1
استادیار مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران
2
دانشجوی دکتری حقوق بینالملل دانشگاه تهران
چکیده
نهاد ملی حقوق بشر تأسیسی دولت- نهاد اما با ترکیب غیردولتی و کارویژهی نظارت بر حکومت است که برخی کشورها در سطح ملی با هدف حمایت از حقوق بشر ایجاد کردهاند و جمهوری اسلامی ایران نیز به ایجاد آن -مطابق اصول اعلامیهی پاریس- تعهد داده است. این مقاله در مقام پاسخ به این پرسش است که «مبنا و راهکار تأسیس این نهاد در نظام حقوقی کشورمان چیست؟». ازاینرو با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به قانون اساسی، اعلامیهی حقوق بشر اسلامی و بررسی تجارب سایر کشورها، اولاً، امر به معروف و نهی از منکر دولت از سوی مردم -مندرج در اصل 8 قانون اساسی- را ضامن رعایت حقوق بشر و ملت در جامعهی اسلامی و مبنای مناسبی برای ایجاد نهاد ملی معرفی کرده است؛ ثانیاً برخی از نهادهای موجودِ دارای کارویژهی مشابه با نهاد ملی در کشورمان را در صورت تغییر ساختار قانونی یا استفسار از شورای نگهبان قابل انطباق بر اصول اعلامیهی پاریس دانسته است؛ ثالثاً ابتکار قانون مؤسس نهاد جدید را از طریق ارائهی لایحهی قضایی یا طرح مجلس یا مصوبهی شورای عالی امنیت ملی (بهطور موقت) ممکن میداند.
رضاییزاده، محمدجواد و سعید عابدی (1389)، «آمبادزمن: پاسدار حقوق شهروندان، مبتکر اصلاحات اداری»، فصلنامهی حقوق، دورهی40.
سلیمی، حسین (1379)، فرهنگگرایی، جهانیشدن وحقوق بشر، انتشارات وزارت امور خارجه.
طلابکی، اکبر و فیروز اصلانی (1394)، «بازخوانی مبانی حقوقی امر به معروف و نهی از منکر با نگاهی به حقوق بشر معاصر»، حقوق اسلامی، ش 47.
طلابکی، اکبر و فیروز اصلانی (1394)، «بررسی ضرورت الگوگیری از نهاد حسبه در بازطراحی نهادهای نظارتی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، چ اول، ج 1.
عباسی، بیژن (1389)، حقوق اداری، تهران: دادگستر، چ اول.
غائبی، محمدرضا (1387)، نهادهای ملی حقوق بشر، انتشارات وزارت امور خارجه، چ اول.
کمیساریای عالی حقوق بشر (1390)، راهنمای پارلمانها به حقوق بشر، ترجمهی خیرالله پروین، تهران: انتشارات دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، چ اول.
ماسدو، استفان، «مردم خود فرمان چه دینی نسبت به هم دارند؟»، در: مبانی نظری حقوق بشر (مجموعه مقالات دومین همایش بینالمللی حقوق بشر)، دانشگاه مفید، قم، اردیبهشت 82.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، بزرگترین فریضه، مؤسسهی آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چ اول.
ــــــــــــــــــــــــ (1388)، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، مؤسسهی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چ اول.
موسیزاده، ابراهیم (1391)، آمبودزمان و نهادهای مشابه آن در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر، چ اول.
مهرپور، حسین (1377)، نظام بینالمللی حقوق بشر، تهران: اطلاعات.
نقرهکار، محمدصالح (1388)، نقش دادستان در صیانت از حقوق عامه، تهران: جنگل.
http://www.gov.cn/english/2005-10/03/content_74320.htm, last visited: 5 March 2016.
http://asianombudsman.com/ORC/MembersReports/Japan%20annualreport%202009.pdf: Japan’s Administrative Counseling System’, January 2009, pp. 1-7.
http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/ombudsman-system-not-suitable-in-malaysia-deputy-minister-argues ,27 November 2013: “Ombudsman system not suitable in Malaysia, deputy minister argues”.
http://asianombudsman.com/ORC/factsheets/MalaysiaFactsheet.pdf last visited: 5 March 2016: “Asian Ombudsman Association Fact Sheet about Public Complaint Bureau, available”.
https://www.fas.org/sgp/crs/misc/RL34606.pdf: “Ginsberg, Wendy R. and Kaiser, Frederick M., ‘Federal Complaint-Handling, Ombudsman, and Advocacy Offices’, Prepared by Congressional Research Service for Members and Committees of Congress, p. 2”.
https://www.bundestag.de/blob/284870/ce0d03414872b427e57fccb703634dcd/basic_law-data.pdf last visited: 14 Februry 2016: “Basic Law for the Federal Republic of Germany”.
https://www.rpo.gov.pl/en/content/act-commissioner-human-rights last visited: 15 February 2016: “Act on the Commissioner for Human Rights, Journal of Laws Dz.U. of 2014, intem 1648, article 20”.
http://www.ochrance.cz/en/law-on-the-public-defender-of-rights, last visited: 15February 2016.
https://www.consultant.ru/document/cons_doc_law, last visited: 4 March 2016: “Federal Constitutional Law No. 1-FKZ as of 26 February 1997 On the Commissioner for Human Rights in the Russian Federation)”.
http://www.acrc.go.kr/eng/board.do?command=searchDetail&method=searchList&menuId=020110, last visited: 23 February 2016.
http://www.ombudsmanforum.ca/en/?page_id=176 last visited: 6 March 2016.
http://indianexpress.com/article/opinion/columns/delhi-jan-lokpal-bill-jokepal-or-lokpal last visited: 6 March 2016.
http://www.dpn.gob.ar/documentos/biblio/ley_24284_y_modificatoria_24379.pdf last visited: 16 February 2016.
http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-con..decision-n-2011-626-dc-du-29-mars-2011.95552.html, last visited: 20 February 2016: “Conseil constitutionnel, décision 2011-626 du 29 mars 2011, para. 5”.
http://nhri.ohchr.org/EN/AboutUs/ICCAccreditation/Pages/default.aspx last visitd: 15 February 2016.
http://www.shora-gc.ir/Portal
قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۴/۱۲/۱۳۹۲.
قانون برنامهی سوم توسعهی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 1379.
قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر مصوب 23/01/1394.
قانون حمایت از حقوق مصرفکنندگان مصوب 15/7/1388.
نظریهی تفسیری شمارهی 1065/21/79 مورخ 30/7/1379 شورای نگهبان.
Human Rights Commission Resolution 1992/54.
General Assembly resolution 48/134
ج) اسناد و قوانین
41. Universal Declaration of Human Rights 1948.
International Covenant on Civil and Political Rights 1966.
43. International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights 1966.
A/HRC/14/12.
45. Report of the Working Group on the Universal Periodic Review ofIslamic Republic of Iran: A/HRC/14/12.
2. انگلیسی
koyuncu, Adem (2008), “human rights and public health”, Encyclopedia of Public Health, edited by Wilhelm Kirch, Volume 1.
Lindsnaes, Lindholt, Yigen (Eds.) (2001), National Human Rights Institutions, Articles and working papers, Input to the discussions of the establishment and development of the functions of national human rights institutions, The Danish Institute for Human Rights.
Reif, Linda C (2004), “the Ombudsman, Good Governance and the International Human Rights System”, International Studies in Human Rights, Netherlands, MartinusNijhoff Publishers.
Richard Pierre Claude, Burns H. Weston (2006), Human Rights in the World Community: Issues And Action, university of pennsylvania, u.s.a, third Edition.
Nickel, James (1992), Making Sense of Human Rights: Philosophical Reflections on the Universal Declaration of Human Rights, Berkeley; University of California Press.
Winston, Langley (1999), Encyclopedia of Human Rights Issues Since 1945, greenwood press, usa, first edition.
طلابکی طرقی, اکبر, عطار, محمدصالح. (1396). الزامات و راهکارهای ایجاد نهاد ملی حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران (در پرتو قانون اساسی، حقوق بشر اسلامی، اعلامیه پاریس و رویه کشورها). فصلنامه دانش حقوق عمومی, 6(17), 21-44.
MLA
اکبر طلابکی طرقی; محمدصالح عطار. "الزامات و راهکارهای ایجاد نهاد ملی حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران (در پرتو قانون اساسی، حقوق بشر اسلامی، اعلامیه پاریس و رویه کشورها)". فصلنامه دانش حقوق عمومی, 6, 17, 1396, 21-44.
HARVARD
طلابکی طرقی, اکبر, عطار, محمدصالح. (1396). 'الزامات و راهکارهای ایجاد نهاد ملی حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران (در پرتو قانون اساسی، حقوق بشر اسلامی، اعلامیه پاریس و رویه کشورها)', فصلنامه دانش حقوق عمومی, 6(17), pp. 21-44.
VANCOUVER
طلابکی طرقی, اکبر, عطار, محمدصالح. الزامات و راهکارهای ایجاد نهاد ملی حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران (در پرتو قانون اساسی، حقوق بشر اسلامی، اعلامیه پاریس و رویه کشورها). فصلنامه دانش حقوق عمومی, 1396; 6(17): 21-44.