1
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
2
دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
چکیده
بررسی نظرها و رویهی شورای نگهبان گویای تمثیلی بودن رویکرد این شورا نسبت به صلاحیت‌های مصرح ولی‌فقیه در قانون اساسی است. این رویکرد شورا پیش و پس از بازنگری در قانون اساسی و با اضافه شدن قید «مطلقه» به اصل 57 قانون اساسی نیز تغییر نکرده است. با انجام پژوهشی توصیفی–تحلیلی، ضمن اثبات تمثیلی بودن صلاحیت‌های ولی‌فقیه در قانون اساسی از منظر شورای نگهبان، تلاش شد تا مبانی رویکرد شورا تبیین و تحلیل شود. براساس بررسیهای انجامگرفته، در مواردی کهشورای نگهبان بهصورت ایجابی و بدواً، برخی امور غیرمصرح در قانون اساسی را از شئون ولی‌فقیه شناخته و هر گونه قانونگذاری مجلس در آن حوزهها را منوط به اخذ اذن ایشان دانسته، مبنای نظرهای شورای نگهبان صلاحیت شرعی ولی‌فقیه بهمنظور ادارهی امور حسبه (ولایت خاصه) بوده است. در این موارد که در حد استثنا هستند، مستند به اصول قانون اساسی و رویهی غالب شورای نگهبان، مجلس صلاحیت قانونگذاری در زمینهی امور حسبه را دارد. اما در مواردی که شورای نگهبان بهسبب اعمال اقتدار ولی‌فقیه در حوزهای خاص، قانونگذاری مجلس در آن حوزه را منع کرده، مبنای نظرهای شورا برگرفته از پذیرش ولایت مطلقه فقیه بوده است که به ولی‌فقیه صلاحیت صدور حکم حکومتی میدهد. مبتنی بر اصول حقوقی، قانون اساسی و برخی نظرات شورای نگهبان، مجلس در چارچوب فرامین ولی‌فقیه صلاحیت قانونگذاری در این حوزهها را دارد.
ادارهی کل قوانین، ادارهی تندنویسی (1381)، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: ادارهی کل امور فرهنگی و روابط عمومی، ادارهی تبلیغات و انتشارات، چ اول، ج2.
ارسطا، محمدجواد (1389)، نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسهی بوستان کتاب، چ اول.
بحرالعلوم، محمدبنمحمدتقی (1403ق)، بلغه الفقیه، مکتبه الصادق، چ چهارم، ج 3.
جوادی آملی، عبدالله (1391)، ولایت فقیه (ولایت، فقاهت و عدالت)، قم: اسراء، چ چهاردهم.
خمینی موسوی، روحالله (1410ق)، کتاب البیع، قم: اسماعیلیان، چ چهارم، ج2.
عمید زنجانی، عباسعلی (1385)، حقوق اساسی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ اول.
فیضکاشانی، محمدحسن (1401ق)، مفاتیح الشرایع، بیجا: مجمع الذخائر الاسلامیه، ج 2.
کعبی، عباس (1394)، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران؛ مبتنی بر اصول قانون اساسی، تهران: انتشارات پژوهشکدهی شورای نگهبان، چ اول.
کاتوزیان، ناصر (1386)، مبانی حقوق عمومی، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چ سوم.
کدیور، محسن (1377)، «حکومت ولایی؛ بررسی بداهت و ضرورت ولایت فقیه»، مجلهی راه نو، ش 14.
گروه تدوین نظرات و مبانی آراء شورای نگهبان (محمدهادی توکلپور) (1393)، نظرات استدلالی شورای نگهبان در خصوص لایحهی حمایت از کودکان و نوجوانان بیسرپرست و بدسرپرست، پژوهشکدهی شورای نگهبان، شمارهی مسلسل: 13930147، تاریخ انتشار: 8/9/1393.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1389)، مجموعه نظرات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی (دورهی دوم)، تهران: انتشارات معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری، چ اول.
معرفت، محمدهادی (1389)، ولایت فقیه، قم: مؤسسهی فرهنگی تمهید، چ چهارم.
منتظرى نجفآبادى، حسینعلى (1409ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمهی محمود صلواتى و شکورى، قم: مؤسسهی کیهان، ج7.
مهرپور، حسین (1391)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر، چ سوم.
میرزاده کوهشاهی, نادر, & ابریشمی راد, محمدامین. (1396). تأملی بر مبنا و رویکرد شورای نگهبان نسبت به صلاحیت‌های غیرمصرح ولی‌فقیه در قانون اساسی. فصلنامه دانش حقوق عمومی, 6(17), 1-20.
MLA
نادر میرزاده کوهشاهی; محمدامین ابریشمی راد. "تأملی بر مبنا و رویکرد شورای نگهبان نسبت به صلاحیت‌های غیرمصرح ولی‌فقیه در قانون اساسی", فصلنامه دانش حقوق عمومی, 6, 17, 1396, 1-20.
HARVARD
میرزاده کوهشاهی, نادر, ابریشمی راد, محمدامین. (1396). 'تأملی بر مبنا و رویکرد شورای نگهبان نسبت به صلاحیت‌های غیرمصرح ولی‌فقیه در قانون اساسی', فصلنامه دانش حقوق عمومی, 6(17), pp. 1-20.
VANCOUVER
میرزاده کوهشاهی, نادر, ابریشمی راد, محمدامین. تأملی بر مبنا و رویکرد شورای نگهبان نسبت به صلاحیت‌های غیرمصرح ولی‌فقیه در قانون اساسی. فصلنامه دانش حقوق عمومی, 1396; 6(17): 1-20.
)