تحلیل مبانی و کارکردهای اصل سالیانه بودن بودجه در دوران کنونی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده‌ی حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

سالیانه بودن از جمله اصول بدیهی در بودجه‌ریزی به‌شمار می‌رود که در قانون اساسی ایران نیز منعکس شده است. با وجود این بداهت، مبنا و حکمت این اصل چیست؟ این مقاله، تحقیقی کتابخانه‌ای مبتنی بر روش‌های تحلیل تاریخی و تحلیل تطبیقی برای جست‌وجو در ریشه‌های اصل سالیانه بودن بودجه و میزان حفظ و بقای آن مصالح در عصر حاضر و کارایی اصل سالیانه بودن بودجه برای تأمین اهداف است. این مطالعه نشان می‌دهد سالیانه بودن بودجه مبتنی بر دو حکمت اصلی، یعنی سالیانه بودن سری درآمدزایی دولت و امتناع حسابرسی در بازه‌ای کوتاه‌تر از یک سال بوده است، که امروزه وجهی ندارد. علاوه‌بر این، نتایج تبعی سالیانه بودن همچون ایجاد بینش مقایسه‌ای و هدف‌گذاری راهبردی نیز از طرق دیگری مانند برنامه‌ی مالی بلندمدت قابل تأمین است. اصل سالیانه بودن در عمل با استثنائات فراوانی اجرا می‌شود. اگرچه افزایش بازه‌های بودجه‌ریزی با این ایراد مواجه است که دولت‌ها نمی‌توانند به تغییر اراده‌ی مردم و چرخش قدرت واکنش مناسب نشان دهند، در وضعیت فعلی هر دولتی به‌نحوی با نتایج سیاستگذاری‌های گذشته درگیر است. با امکانات و اقتضائات عصر حاضر، نیازی به تأکید بر سالیانه بودن بودجه به‌عنوان یک اصل نیست.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی
امامی، محمد (۱۳۸۴)، کلیات حقوق مالی، تهران: میزان، چ اول.
اودل، ماتس (1391)، «فرایند بودجه در ریکسداگ سوئد: تجربیاتی که از اصلاحات 1990 می‌آموزیم»، در کتاب نقش در حال تحول پارلمانها در فرایند بودجه (مجموعه مقالات)، ترجمه‌ی افشین خاکباز، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، صص 55-63.
آقایی، مریم (1387)، «گزارش: اتحاد شبکه‌ی بانکی برای اجرای طرح مسکن مهر» پیام بانک، ش 481، صص 16-18.
برزیده، فرخ و فرشید خیراللهی (1390)، «مسئولیت پاسخگویی، فشار زمانی، و کتمان شواهد حسابرسی»، دانش حسابرسی، ش 45، صص 4-27.
پیرنیا، حسین (1339)، مالیه‌ی عمومی، مالیاتها و بودجه، تهران: کتابخانه‌ی ابن‌سینا، چ چهارم.
پیله‌فروش، میثم، توحید آتش‌بار و دیگران (1394)، «بررسی لایحه‌ی بودجه‌ی 1395 کل کشور 4- منابع بودجه (ویرایش اول)»، گزارش کارشناسی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس، مشاهده در 16 اسفند 1394.
دادگر، یدالله (۱۳۸۶)، مالیه‌ی عمومی و اقتصاد دولت، تهران: پژوهشکده‌ی اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نور علم، چ سوم.
رستمی، ولی (۱۳۹۰)، مالیه‌ی عمومی، تهران: میزان، چ اول.
طیب‌نیا، علی (1392)، «مسکن مهر عامل تورم است؛ زمان معرفی رئیس بانک مرکزی»، 3 شهریور، مشاهده در 18 اسفند 1394. yon.ir/wcqc1.
فرج‌وند، اسفندیار و مهدی ابراهیمی‌نژاد (139۲)، اصول تهیه و تنظیم و کنترل بودجه، تهران: سمت، چ سیزدهم.
کردبچه، محمد (1385)، «چارچوب میان مدت مخارج دولت»، برنامه‌ریزی و بودجه، ش 101، صص 33-70.
کرمی، هومن و مریم همتی (1392)، «تأمین مالی مسکن مهر به شیوه‌ی کنونی: نمونه بارزی از مالیات تورمی»، مجله‌ی تازه‌های اقتصاد، ش 140، ص 133، yon.ir/5HaVa.
کیومرثی، فیروز (۱۳۸۷)، بودجه و بودجه‌ریزی دولتی، تهران: بال، چ اول.
مصدق، محمد (1377)، اصول و قواعد و قوانین مالیه در ممالک خارج و ایران، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
میرزایی، حجت (1391)، «مسکن مهر و چالش‌های پیش رو»، مجله‌ی تازه‌های اقتصاد، ش 138، ص 46.
ب) قوانین و مقررات
آیین‌نامه‌ی اجرایی بند 3 ماده‌واحده‌ی قانون بودجه‌ی سال 1391 کل کشور، مصوب 23 مهر 1391 هیأت وزیران.
آیین‌نامه‌ی اجرایی بند 4 ماده‌واحده‌ی قانون بودجه‌ی سال 1389 کل کشور، مصوب 2 خرداد 1389 هیأت وزیران.
قانون اصلاح قانون و مقررات دیوان محاسبات، مصوب 1362، مجلس شورای اسلامی.
قانون مالیات بر ارزش افزوده، مصوب 1387، مجلس شورای اسلامی.
قانون مالیات‌های مستقیم، مصوب 1366، مجلس شورای اسلامی.
قانون محاسبات عمومی، مصوب 1289، مجلس شورای ملی.
قانون محاسبات عمومی، مصوب 1312، مجلس شورای ملی.
پ) لاتین
Brumby, Jim, N Biletska, F Grigoli, R Hemming, YK Kang, JW Lee, Z Mills, et al, (2013), Beyond the annual budget: global experience with medium-term expenditure frameworks, Washington DC: World Bank.
Caiden, Naomi, (1982), "The myth of the annual budget", Public Administration Review (JSTOR) pp. 42, 6, 516-523.
Ibragimov, I.A. (n.d.), "Time series", In Encyclopedia of Mathematics, by I.A. Ibragimov. Accessed March 5, 2016.
http://www.encyclopediaofmath.org/index.php?title=Time_series&oldid=16499.
Kraan, Dirk-Jan, and Michael Ruffner, (2005), "Budgeting in Switzerland", OECD Journal on Budgeting (Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD)) pp. 5,1, 37-78.
Lienert, Ian, and Moo-Kyung Jung, (2004), The legal framework for budget systems: An international comparison, OECD Paris.
Marion, Marcel, (1914), Histoire financiere de la France depuis 1715. B. Franklin.
Ward, Denis, (2007), Data and metadata reporting and presentation handbook, OECD Publishing.