سیاست‌های کلی نظام؛ راهکار ارتقای نظام قانونگذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران

نویسندگان

1 استادیار مؤسسه‌ی آموزشی- پژوهشی امام خمینی (ره)

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران

چکیده

یافتن راهکارهایی در قانون اساسی، به‌منظور حرکت از نظام حقوقی موجود به سمت نظام حقوقی مطلوب و برآمده از آموزه‌های شریعت، یکی از ضروریات امروز نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. یکی از ساختارهای موجود در نظام حقوقی ایران که بازطراحی و ارتقای آن براساس آموزه‌های دینی ضروری به‌نظر می‌رسد، ساختار قوه‌ی مقننه است. بر این اساس پرسش اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه در قانون اساسی چه راهکاری به‌منظور اصلاح نظام تقنینی، در جهت حرکت به سمت نظام قانونگذاری مطلوب و منبعث از شریعت وجود دارد. این پژوهش در تحقیقی توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای در پی پاسخگویی به پرسش مطرح‌شده است. با نگاهی به ظرفیت‌های سیاست‌های کلی نظام از جمله جایگاه آن در سلسله‌مراتب قوانین و الزامی بودن اجرای سیاست‌های کلی، می‌توان از این سیاست‌ها به‌منظور تحقق اجتهاد تنظیمی به‌عنوان بخشی از مدل قانونگذاری مطلوب اسلامی بهره برد.

کلیدواژه‌ها


ابن‌منظور محمدبن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1380)، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره‌ی کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ج 2.
الوانی، سید مهدی (1380)، تصمیم­گیری و تعیین خط­مشی دولتی، تهران: سمت، چ نهم.
انصاری، مجید (1385)، «جایگاه سیاست‌های کلی در نظام قانونگذاری ایران»، مجموعه مقالات همایش یکصدمین سال قانونگذاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، مقدمه‌ی عمومی علم حقوق، تهران: کتابخانه‌ی گنج دانش.
جمعی از اساتید (ارسطا، امیرارجمند، زارعی، مهرپور و هاشمی) (1380)، «کندوکاوی در جایگاه سیاست‌های کلی نظام»، تهران: فصلنامه‌ی راهبرد، ش20.
جمعی از محققان مرکز اطلاعات و مدارک رسمی (1389)، فرهنگ‌نامه‌ی اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (بی‌تا)، حق و تکلیف در اسلام، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (بی‌تا)، توحید در قرآن، قم: اسراء.
جوهرى، اسماعیل (1410ق)، تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین.
حبیبی، ضامن‌علی (1389)، مبانی کلامی حکومت دینی در اندیشه‌ی امام خمینی (ره)، قم: چاپ و نشر عروج.
حسینی خامنه­ای، سید علی، مجموعه‌ی بیانات، قابل دسترسی در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌العظمی خامنه­ای.
خلیلی، محسن (1383)، «نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام»، نشریه‌ی حقوق اساسی، ش 3، صص 65-90.
خویی، سید ابوالقاسم (1380ق)، مصابیح الاصول، تهران: مرکز نشر کتاب.
دانش­پژوه، مصطفی (1389)، مقدمه‌ی علم حقوق، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه‌ی دهخدا، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راسخ، محمد (1384)، بنیاد نظری اصلاح نظام قانونگذاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
رنه دیوید، کامی ژوفره اسپونیزی (1387)، درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه‌ی سید حسین صفایی، تهران: میزان.
زارعی، محمدحسین (1383)، «نظام قانونگذاری ایران و جایگاه مجمع تشخیص مصلحت (با تأملی در ماهیت حقوقی سیاست‌های کلی نظام)»، راهبرد، ش 34، صص320 - 333.
سبحانی، جعفر (1370)، مبانی حکومت اسلامی، قم: انتشارات توحید.
صبحی محمصانی، رجب (1386)، فلسفه‌ی قانونگذاری در اسلام، ترجمه‌ی اسمعیل گلستانی، تهران: انتشارات آثار اندیشه، چ سوم.
طحان نظیف، هادی (1388)، ماهیت و جایگاه سیاست­های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، پیوست پایان­نامه‌ی کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (ع)، مصاحبه با دکتر سید محمد هاشمی.
کاتوزیان، ناصر (1392)، مقدمه‌ی علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کعبی، عباس (1391)، بازخوانی روند قانونگذاری در جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکده­ی مجازی حقوق بسیج حقوقدانان.
کعبی، عباس (1382)، «تطبیق نظام حقوقی اسلام با حقوق وضعی معاصر»، فقه اهل بیت (ع)، ش 36، صص 100 - 126.
مطهری، مرتضی (بی‌تا)، مجموعه آثار استاد مطهری، تهران: صدرا.
معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
مکارم شیرازى، ناصر (1427ق)، دائرة‌المعارف فقه مقارن، قم: انتشارات مدرسۀ امام على بن ابی‌طالب (ع).
مکارم شیرازى، ناصر (1428ق)، انوار الأصول، قم: مدرسۀ الامام علی بن ابی طالب (ع).
منتظرى، حسینعلی (1409ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمه‌ی محمود صلواتى و ابوالفضل شکورى، قم: مؤسسه‌ی کیهان، ج 3.
موسوی خمینى، سید روح‌اللّه (1423ق)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره).
موسی‌زاده، ابراهیم (1393)، جستارهایی در حقوق عمومی، تهران: خرسندی.
مؤمن قمی، محمد (1387)، «قوانین ثابت و متغیر»، مجله‌ی فقه اهل بیت (ع)، ش 56، صص60 - 81.
هاشمی، سید محمد (1385)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان.
هاشمى شاهرودی، سید محمود و دیگران (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، قم: مؤسسه‌‌ی دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (ع)، ج 1.